Bài 1: Nguyên tử

I. Nguyên tử là gì?

Câu hỏi 1. Hãy cho biết nguyên tử là gì ?

Lời giải tham khảo:

Nguyên tử là những hạt cực kỳ nhỏ bé, không mang điện tích, cấu tạo nên một chất.

Câu hỏi 2. Kể tên hai chất có chứa nguyên tử oxygen?

Lời giải tham khảo:

Hai chất có chứa nguyên tử oxygen gồm có: đường ăn, nước.

II. Cấu tạo nguyên tử.

Câu hỏi 3. Trong các hạt cấu tạo nên nguyên tử:

• Hạt nào mang điện tích âm?
• Hạt nào mang điện tích dương?
• Hạt nào không mang điện?

Lời giải tham khảo:

• Hạt mang điện tích âm là: hạt Electron kí hiệu là e.
• Hạt mang điện tích dương là: hạt Proton kí hiệu là p.
• Hạt không mang điện là: hạt Neutron kí hiệu là n.

Luyện tập 1. Trong các hạt cấu tạo nên nguyên tử:

• Hạt nào mang điện tích âm?
• Hạt nào mang điện tích dương?
• Hạt nào không mang điện?

Lời giải tham khảo:

• Hạt mang điện tích âm là: hạt electron (e).
• Hạt mang điện tích dương là: hạt proton (p).
• Hạt không mang điện là: hạt neutron (n).

Luyện tập 2. Hoàn thành thông tin trong bảng sau:

Lời giải tham khảo:

Luyện tập 3. Aluminium là kim loại có nhiều ứng dụng trong thực tiễn, được dùng làm dây dẫn điện, chế tạo các thiết bị, máy móc trong công nghiệp và nhiều đồ dùng sinh hoạt. Cho biết tổng số hạt trong hạt nhân nguyên tử nhôm là 27, số đơn vị điện tích hạt nhân là 13. Tính số hạt mỗi loại trong nguyên tử nhôm và cho biết điện tích hạt nhân của nhôm.

Lời giải tham khảo:

Vì hạt nhân gồm có proton và neutron nên tổng số hạt trong hạt nhân bằng tổng của số hạt proton và số hạt neutron.

⇒ 27 = p + n

Ta có số đơn vị điện tích hạt nhân = số proton = số electron = 13.

⇒ n = 27 - 13 = 14.

Vậy trong nguyên tử Aluminium có: 13 hạt electron, 13 hạt proton, 14 hạt neutron

III. Sự chuyển động của Electron trong nguyên tử.

Câu hỏi 4. Quan sát hình 1.4, hãy cho biết nguyên tử Sodium có bao nhiêu lớp electron. Mỗi lớp có bao nhiêu electron?

Lời giải tham khảo:

Qua hình 1.4, ta thấy nguyên tử Sodium có 3 lớp electron.

• Lớp thứ nhất có: 2 electron.
• Lớp thứ hai có: 8 electron.
• Lớp thứ ba có: 1 electron.

Luyện tập 4. Nguyên tử nitơ và silicon có số electron lần lượt là 7 e và 14 e. Hãy cho biết nguyên tử nitơ và silicon có bao nhiêu lớp electron và có bao nhiêu electron ở lớp ngoài cùng

Lời giải tham khảo:

Nguyên tử nitơ có 7 electron: được phân bố thành 2 lớp electron, lớp đầu tiên có 2 electron, lớp thứ 2 có 5 electron. 

⇒ Nguyên tử nitơ có 5 electron ở lớp ngoài cùng

Nguyên tử silicon có 14 electron: được phân bố thành 3 lớp electron, lớp đầu tiên có 2 electron, lớp thứ 2 có 8 electron, lớp thứ 3 có 4 electron. 

=>Nguyên tử silicon có 4 electron ở lớp ngoài cùng.

Luyện tập 5. Quan sát hình ảnh mô tả cấu tạo nguyên tử carbon và nhôm (hình 1.5), hãy cho biết mỗi nguyên tử đó có bao nhiêu lớp electron và số electron trên mỗi lớp electron đó.

Lời giải tham khảo:

a) Nguyên tử Carbon:

• Có 2 lớp electron.
• Lớp thứ nhất có 2 electron.
• Lớp thứ 2 có 4 electron.

b) Nguyên tử Aluminium:

• Có 3 lớp electron.
• Lớp thứ nhất có 2 electron.
• Lớp thứ 2 có 8 electron.
• Lớp thứ 3 có 3 electron.

IV. Khối lượng nguyên tử

Câu hỏi 5. Trong ba loại hạt tạo nên nguyên tử, hạt nào có khối lượng nhỏ nhất?

Lời giải tham khảo:

Trong ba loại hạt tạo nên nguyên tử, hạt electron là hạt có khối lượng nhỏ nhất.

Câu hỏi 6. Khối lượng của nguyên tử được tính bằng đơn vị nào?

Lời giải tham khảo:

Khối lượng của nguyên tử được tính bằng đơn vị khối lượng nguyên tử, có kí hiệu là amu.

Luyện tập 6. Quan sát hình 1.5, hãy cho biết:

a) Số proton, neutron, electron trong mỗi nguyên tử carbon và nhôm

b) Khối lượng nguyên tử của carbon và nhôm

Lời giải tham khảo:

a) Nguyên tử Carbon (hình 1.5a) có 6 proton, 6 electron và 6 neutron.

Nguyên tử Aluminium (hình 1.5b) có 13 proton, 13 electron và 14 neutron.

b) Khối lượng nguyên tử carbon = 6 + 6 = 12 (amu).

Khối lượng nguyên tử nhôm = 13 + 14 = 27 (amu).

Luyện tập 7. Hoàn thành thông tin còn thiếu theo bảng sau:

Lời giải tham khảo:

Vận dụng. Ruột của bút chì thường được làm từ than chì và đất sét. Than chì được cấu tạo từ các nguyên tử carbon

a) Hãy ghi chú thích tên các hạt tương ứng trong hình vẽ mô tả cấu tạo nguyên tử carbon.

b) Em hãy tìm hiểu ý nghĩa của các ký hiệu HB, 2B và 6B được ghi trên một số loại bút chì.

Lời giải tham khảo:

a) Chú thích tên các hạt tương ứng trong hình vẽ mô tả cấu tạo nguyên tử carbon là:

• Hạt màu đỏ là: Proton.
• Hạt màu xanh lá cây là: Neutron.
• Hạt màu xanh da trời là: Electron.

b) Ý nghĩa của các ký hiệu HB, 2B và 6B được ghi trên một số loại bút chì như sau:

Vậy nên: Những loại bút có kí hiệu "B" là loại bút chì mềm còn những loại bút có kí hiệu "H" là loại bút chì rắn (cứng).