Bài 12: Ánh sáng, tia sáng

Khởi động

Mặt trời là nguồn năng lượng khổng lồ. Năng lượng mà Trái Đất nhận được từ Mặt Trời trong 2 giờ nhiều hơn toàn bộ năng lượng mà con người tiêu thụ trong một năm. Năng lượng Mặt trời chuyển đến Trái đất bằng cách nào?

Lời giải tham khảo:

Năng lượng Mặt Trời truyền đến Trái Đất thông qua các tia sáng chiếu xuốngTrái Đất.

I. Năng lượng ánh sáng

Luyện tập 1. Với các dụng cụ: đèn sợi đốt, kính lúp, tờ bìa màu đen, nhiệt kế

a. Hãy lên phương án và tiến hành thí nghiệm để thu được năng lượng ánh sáng

b. Trong thí nghiệm của em và thí nghiệm ở hình 12.1, năng lượng ánh sáng đã chuyển hóa thành các dạng năng lượng nào?

Lời giải tham khảo:

a. Phương án thí nghiệm để thu được năng lượng ánh sáng: sử dụng kính lúp thu các tia sáng Mặt Trời vào phần tiếp xúc giữa bóng đèn và tấm bìa, sau một thời gian các vị trí đó nóng lên (kiểm tra sự thay đổi nhiệt độ bằng nhiệt kế), bóng đèn phát sáng yếu.

b. Trong thí nghiệm trên và thí nghiệm hình 12.1, năng lượng ánh sáng đã chuyển hóa thành nhiệt năng và quang năng.

Câu hỏi 1. Hãy nêu ví dụ về nguồn sáng và vật sáng

Lời giải tham khảo:

Nguồn sáng gồm có: Mặt trời, ngọn lửa...

Vật sáng gồm có: cái bàn, chiếc bút..

II. Tia sáng

Luyện tập 2. Em hãy đề xuất một phương án để có thể quan sát được mô hình của tia sáng

Lời giải tham khảo:

Phương án để có thể quan sát được mô hình của tia sáng: Khoét một lỗ thật nhỏ trên tấm bìa, rồi chiếu ánh sáng qua lỗ nhỏ, ta sẽ quan sát được tia sáng.

Luyện tập 3. Với các dụng cụ: đèn tạo ra chùm sáng hẹp song song, tấm bìa chắn sáng, giấy trắng, hãy lên phương án và tiến hành thí nghiệm để tạo ra các chùm sáng trên mặt giấy

Lời giải tham khảo:

Phương án để tạo ra các chùm sáng trên mặt giấy: Cắt tấm bìa làm 2 phần, rồi bố trí thí nghiệm như hình để quan sát được các chùm sáng: song song, hội tụ và phân kì.

III. Bóng tối, nửa bóng tối

Vận dụng. Hiện tượng nhật thực là hiện tượng Trái Đất đi vào vùng tối do Mặt Trăng tạo ra (hình 12.8a). Khi đó, ở một số vị trí trên Trái Đất, người ta sẽ thấy Mặt Trời bị Mặt Trăng che khuất. Tương tự như vậy, hiện tượng nguyệt thực là hiện tượng khi Mặt trăng đi vào vùng tối do Trái đất tạo ra (hình 12.8b). Khi đó, ở một số nơi trên Trái Đất, người ta sẽ thấy Mặt trăng bị Trái Đất che khuất.

a. Hãy vẽ các tia sáng để xác định vùng tối trong mỗi hiện tượng này

b. Sử dụng một ngọn nến và các quả bóng có kích thước phù hợp thay thế Mặt Trời, Trái Đất, Mặt Trăng để kiểm tra kết quả thu được như hình vẽ ở câu a

Lời giải tham khảo:

a. 

b) Học sinh tự tiến hành thí nghiệm.