Bài 14: Phản xạ âm

1. SỰ PHẢN XẠ ÂM

Câu hỏi 1. Tiến hành thí nghiệm Hình 14.1 và thực hiện các yêu cầu sau:

a) Học sinh B áp tai vào miệng ống nhựa 2 có nghe được tiếng nói của bạn A không?

b) Mô tả đường truyền của sóng âm trong thí nghiệm.

c) Nêu nhận xét về sự truyền sóng âm khi có vật cản và khi không có vật cản.

d) Kết quả thí nghiệm có gì khác biệt khi thay quyển sách bằng tấm xốp, tấm kính mờ, tấm thảm nhựa?

Lời giải tham khảo:

a) Bạn học sinh B áp tai vào miệng ống nhựa 2 có nghe được tiếng nói của bạn học sinh A.

b) Đường truyền của sóng âm trong thí nghiệm: Khi bạn học sinh A nói, sóng âm truyền từ miệng qua ống nhựa 1 đến quyển sách, quyển sách phản xạ lại âm thu được và truyền vào ống nhựa 2, đến tai bạn học sinh B.

c) Sự truyền sóng âm khi có vật cản sẽ chậm hơn khi truyền sóng không có vật cản.

d) Khi thay quyển sách bằng tấm xốp, tấm thảm nhựa, âm thanh bạn học sinh B nghe được sẽ nhỏ hơn.

Khi thay quyển sách bằng tấm kính mờ, âm thanh bạn học sinh B nghe được không thay đổi.

Câu hỏi 2. Hãy chỉ ra những vật phản xạ âm tốt và những vật phản xạ âm kém trong Hình 14.2.

Lời giải tham khảo:

Những vật phản xạ âm tốt gồm có: gạch men, cửa kính.

Những vật phản xạ âm kém gồm có: tấm xốp, thảm len.

2. MỘT SỐ HIỆN TƯỢNG VỀ SÓNG ÂM

Câu hỏi 3. Nêu một số ví dụ về tiếng vang em nghe được trong thực tế.

Lời giải tham khảo:

Một số ví dụ về tiếng vang trong thực tế là: Vỗ tay hoặc nói to trong một căn phòng lớn, trống trải; nói to trong một hang động lớn hoặc vách đá, hẻm núi; nói to xuống giếng nước,...

Luyện tập: Một người phải đứng cách vách đá ít nhất bao nhiêu mét để có thể nghe được tiếng vang của mình khi hét to? Biết tốc độ truyền âm trong không khí ở điều kiện thường là 343 m/s.

Lời giải tham khảo:

\(v = \frac{s}{t}\) ⇒ s = v.t = 343 . \(\frac{1}{15}\) ≈ 23 (m).

⇒ Vậy người đó phải đứng cách vách đá ít nhất 23m thì mới có thể nghe được tiếng vang của mình khi hét to.

Mở rộng: Vì sao bề mặt các bức tường bên trong phòng thu âm chuyên nghiệp (hình bên dưới) thường được dán các miếng xốp mềm có gai và sần sùi?

Lời giải tham khảo:

Bề mặt các bức tường bên trong phòng thu âm chuyên nghiệp thường được dán các miếng xốp mềm có gai và sần sùi vì những vật liệu trên có tác dụng cách âm, hạn chế tối đa tiếng vang, giúp phòng thu âm yên tĩnh, tránh tạp âm, tiếng ồn làm ảnh hưởng đến kết quả bản thu và âm thanh phát ra từ phòng thu rất lớn nên cần ngăn chặn chúng lọt ra bên ngoài làm phiền người khác.

Câu hỏi 4. Nêu các loại tiếng ồn được minh hoạ trong Hình 14.4.

Lời giải tham khảo:

Tiếng ồn từ phương tiện giao thông gồm có: âm thanh từ ô tô,...

Tiếng ồn từ các cửa hàng gồm có: âm thành từ cửa hàng kinh doanh nhạc cụ, tiếng giao của xe bán hàng rong...

Tiếng ồn từ công trình xây dựng gồm có: âm thanh từ máy khoan cắt bê tông,...

Câu hỏi 5. Nêu một số tác hại của tiếng ồn đối với sức khoẻ và các hoạt động thường ngày của chúng ta.

Lời giải tham khảo:

Tác hại của tiếng ồn gồm có:

• Nguyên nhân gây ra giảm thính lực của con người.
• Làm tăng nguy cơ mắc bệnh mất ngủ, suy nhược thần kinh, khiến các bệnh về tim mạch, huyết áp,... thêm trầm trọng.
• Khiến cho giảm khả năng tập trung, giảm độ minh mẫn và khả năng làm việc, từ đó chất lượng cuộc sống bị giảm sút.

Câu hỏi 6. Hình 14.5 gợi ý một số biện pháp chống ô nhiễm tiếng ồn. 

a) Hãy phân loại các biện pháp này theo từng nhóm tương ứng.

b) Nêu thêm một số biện pháp chống ô nhiễm tiếng ồn thuộc mỗi nhóm.

Lời giải tham khảo:

a) Tác động vào nguồn âm (giảm độ to của nguồn âm, cấm bóp còi,...):Đi nhẹ - nói khẽ.

Làm phát tán âm trên đường truyền của nó: Trồng nhiều cây xanh.

Ngăn chặn đường truyền âm bằng cách sử dụng vật liệu cách âm: Sử dụng cửa kính hai lớp.

b) Tác động vào nguồn âm (giảm độ to của nguồn âm, cấm bóp còi,...): Tích cực sử dụng các phương tiện công cộng: xe buýt, tàu điện, đặt biển báo cấm sử dụng còi gần trường học, bệnh viện, nhà dưỡng lão,...

Làm phát tán âm trên đường truyền của nó: Xây tường, hàng rào, cây xanh xung quanh nhà ở, văn phòng,...

Ngăn chặn đường truyền âm bằng cách sử dụng vật liệu cách âm: Sử dụng cửa kính hai lớp, làm trần thạch cao. sử dụng đồ nội thất bằng gỗ trong gia đình, thiết kế tường bằng các vật liệu cách âm: gạch cách âm, xốp,...

BÀI TẬP

Câu hỏi 1. Nếu vỗ tay hoặc nói to trong một căn phòng lớn và trống trải thì chúng ta nghe được tiếng vang. Tuy nhiên, cũng chính căn phòng đó, khi đã trang bị nhiều đồ đạc, nếu vỗ tay hoặc nói to thì chúng ta không còn nghe được tiếng vang nữa.

Lời giải tham khảo:

Trước khi sắp xếp đồ đạc, tiếng vỗ tay hoặc tiếng nói sẽ bị các bức tường phản xạ lại và truyền đến tai chúng ta, cùng với âm thanh phát ra ban đầu tạo thành tiếng vang nhưng khi căn phòng được trang bị nhiều đồ đạc, các đồ đạc này sẽ hấp thụ hoặc không phản xạ lại âm thanh vì vậy chúng ta chỉ có thể nghe thấy âm thanh mình phát ra mà không nghe thấy tiếng vang.

Câu hỏi 2. Cho các vật sau: sàn gỗ, thảm cỏ, hàng cây, tường bê tông, rèm nhungm bảng mica, tấm thép. Vật nào phản xạ âm tốt, vật nào phản xạ âm kém?

Lời giải tham khảo:

Vật liệu phản xạ âm tốt gồm có: sàn gỗ, tường bê tông, bảng mica, tấm thép.

Vật liệu phản xạ âm kém gồm có: thảm cỏ, hàng cây, rèm nhung.

Câu hỏi 3. Giả sử nhà em ở ven quốc lộ và trong một thị trấn đông đúc. Hãy đề xuất một số biện pháp phòng chống tiếng ồn có thể thực hiện được cho nhà em.

Một số biện pháp phòng chống tiếng ồn cho nhà của em nếu nhà em ở ven quốc lộ và trong một thị trấn đông đúc là:

• Xây dựng một số tường cao, hàng rào xung quanh nhà.
• Trồng thêm 1 số cây xanh trong và xung quanh nhà hoặc sẽ trồng thảm cỏ trước sân nhà.
• Sử dụng loại cửa kính hai lớp, đồ nội thất bằng gỗ,... để hạn chế tiếng ồn.
• Dựng biển "Vui lòng giữ trật tự" đặt trước cửa nhà để nhắc nhở mọi người xung quanh không làm ồn quanh khu vực nhà mình.