Bài 18: Nam châm

1. NAM CHÂM

Câu hỏi 1. Lực tương tác của nam châm với sắt là lực tiếp xúc hay lực không tiếp xúc?

Lời giải tham khảo:

Lực tương tác của nam châm với sắt là lực không tiếp xúc.

Câu hỏi 2. Hãy kể ra một số dụng cụ hoặc thiết bị có sử dụng nam châm vĩnh cửu.

Lời giải tham khảo:

Một số dụng cụ, thiết bị sử dụng nam châm vĩnh cửu gồm có: Loa của máy tính, tivi, radio, máy phát điện, máy phân loại từ tính, máy chụp cộng hưởng từ MRI, robot,...

Luyện tập: Loa là thiết bị để phát ra âm thanh. Hãy đề xuất một cách đơn giản giúp xác định được bộ phận nào trong loa có từ tính.

Lời giải tham khảo:

Cách giúp xác định được bộ phận có từ tính trong loa là: lần lượt đưa một nam châm lại gần từng bộ phận trong loa, bộ phận nào bị nam châm hút chứng tỏ bộ phận đó có từ tính.

Câu hỏi 3. Hãy gọi tên các nam châm trong Hình 18.2 dựa theo hình dạng của chúng.

Lời giải tham khảo:

Tên các nam châm trong Hình 18.2 là: a - Nam châm thẳng, b - Nam châm chữ U, c - Kim nam châm, d - Nam châm đất hiếm.

2. TÁC DỤNG CỦA NAM CHÂM LÊN CÁC VẬT LIỆU KHÁC NHAU

Câu hỏi 4. Từ kết quả Bảng 18.1, em hãy chỉ ra những vật liệu có tương tác với nam châm. Có phải các vật làm từ kim loại đều tương tác với nam châm?

Lời giải tham khảo:

Không phải các vật làm từ kim loại đều tương tác với nam châm, nam châm chỉ tương tác với các vật liệu ví như sắt, thép, cobalt, nickel,...

Mở rộng: Mô tả cấu tạo và cách vận hành của máy tách quặng sắt được thể hiện ở hình bên.

Lời giải tham khảo:

Cấu tạo của máy tách quặng sắt trong hình: Gốm băng chuyền và trục nam châm. 

Cách vận hành của máy tách quặng sắt trong hình: Quặng hỗn hợp được đổ xuống băng chuyền. Khi đi qua trục nam châm, quặng sắt sẽ được giữ lại và tách ra khỏi các tạp chất khác.

3. SỰ ĐỊNH HƯỚNG CỦA THANH NAM CHÂM

Câu hỏi 5.

a) Khi đứng yên, thanh nam châm sẽ nằm theo hướng nào? Các thanh nam châm ở nhóm các bạn khác làm thí nghiệm có nằm cùng một hướng không?

b) Người ta quy ước đầu nam châm chỉ hướng Bắc là cực Bắc, chỉ hướng Nam là cực Nam. Em hãy xác định cực Nam của nam châm có trong phòng thí nghiệm.

c) Từ kết quả thí nghiệm Hình 18.3, em hãy nêu cách để xác định cực nam của nam châm trong Hình 18.2d.

Lời giải tham khảo:

a) Khi đứng yên thì thanh nam châm sẽ nằm theo hướng Bắc Nam.

b) Học sinh tự thực hiện thí nghiệm.

c) Cách xác định cực của nam châm trong Hình 18.2d là:

• Treo nam châm vào giá đỡ và để cho nam châm xoay tự do.
• Dần dần cực Bắc của nam châm sẽ hướng về phía Bắc còn cực Nam của nam châm sẽ hướng về phía Nam.
• Dùng la bàn để xác định hướng rồi đánh dấu 2 cực Bắc Nam của nam châm.

Câu hỏi 6. Từ các kết quả của thí nghiệm, hãy rút ra kết luận về sự tương tác giữa các cực của nam châm.

Lời giải tham khảo:

Từ các kết quả của thí nghiệm, kết luận sự tương tác giữa các cực của nam châm là: cùng cực đẩy nhau, khác cực hút nhau.

Câu hỏi 7. Nếu ta biết tên một cực của nam châm, có thể dùng nam châm này để biết tên cực của nam châm khác không?

Lời giải tham khảo:

Nếu ta biết tên một cực của nam châm thì có thể dùng nam châm này để nhận biết tên cực của nam châm khác. 

Mở rộng: Hai thanh kim loại giống nhau, chúng luôn hút nhau mà không đẩy nhau. Có thể kết luận gì về hai thanh kim loại này?

Lời giải tham khảo:

Khi hai thanh kim loại giống nhau, chúng luôn hút nhau mà không đẩy nhau nên kết luận là hai thanh kim loại này có cực khác nhau.

BÀI TẬP

Câu hỏi 1. Có một chiếc kim khâu bị rơi trên thảm, khó nhìn thấy bằng mắt thường. Em hãy nêu một cách để có thể nhanh chóng tìm ta chiếc kim.

Lời giải tham khảo:

Cách tìm chiếc kim khâu bị rơi trên thảm là dùng một chiếc nam châm di chuyển qua lại trên thảm vì kim khâu làm bằng thép nên khi nam châm di chuyển qua, nó sẽ bị nam châm hút lại.

Câu hỏi 2. Vì sao người ta lại chế tạo các đầu của vặn đinh ốc có từ tính?

Lời giải tham khảo:

Người ta chế tạo các đầu của vặn đinh ốc có từ tính để dễ dàng thao tác với các ốc vít nhỏ, siêu nhỏ, sau khi vặn lỏng các ốc vít này, có thể trực tiếp dùng đầu của vặn đinh ốc để hút chúng ra