Bài 19: Các yếu tố ảnh hưởng đến quang hợp

Khởi động

Đưa chậu cây hoa giấy trồng ngoài sáng vào trong nhà, em hãy dự đoán hiện tượng xảy ra đối với cây hoa giấy sau 1 thời gian (khoảng một tháng). Dựa vào phương trình tổng quát của quang hợp, cho biết những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiện tượng đó.

Lời giải tham khảo:

Hiện tượng xảy ra đối với cây hoa giấy sau 1 thời gian (khoảng một tháng): Cây hoa giấy không thể quang hợp bình thường, lá cây sẽ bị úa màu sau một thời gian dài ở trong nhà.

Những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình quang hợp gồm có: Ánh sáng; nước; carbon dioxide; nhiệt độ.

I. Các yếu tố ảnh hưởng đến quang hợp

1. Ánh sáng

Câu hỏi 1. Lấy ví dụ cây ưa ánh sáng mạnh và cây ưa ánh sáng yếu.

Lời giải tham khảo:

Cây ưa ánh sáng mạnh gồm có: cây hoa giấy, cây hoa sứ,...

Cây ưa ánh sáng yếu gồm có: cây tầm gửi, cây sâm ngọc linh, cây dương xỉ,...

Luyện tập 1. Quan sát hình 19.2, cho biết cây nào ưa ánh sáng mạnh và cây nào ưa ánh sáng yếu? Vì sao?

Lời giải tham khảo:

Quan sát hình 19.2, ta thấy cây ưa sáng yếu là: cây trầu không, vì cây có phiến lá thường rộng, màu xanh sẫm, cây thấp, nhỏ mọc phía dưới bóng cây khác.

Quan sát hình 19.2, ta thấy cây ưa sáng mạnh là: cây bạch đàn, vì cây có phiến lá nhỏ, màu xanh sáng, thân cây cao lớn, thường mọc ở những nơi quang đãng.

Vận dụng 1. Vì sao trong nông nghiệp để tăng năng suất một số loại cây trồng người ta thường dùng đèn chiếu sáng vào ban đêm? 

Lời giải tham khảo:

Trong nông nghiệp để tăng năng suất một số loại cây trồng người ta thường dùng đèn chiếu sáng vào ban đêm vì việc này giúp tăng cường độ quang hợp của cây giúp cho cây tăng tổng hợp chất hữu cơ, tăng năng suất cây trồng.

Vận dụng 2. Vì sao nhiều giống cây trồng muốn thu năng suất cao thì không nên trồng cây với mật độ quá dày? Nêu ví dụ?

Lời giải tham khảo:

Trong trồng trọt muốn thu hoạch cao thì không nên trồng cây với mật độ quá dày vì trồng cây ở mật độ quá dày sẽ khiến cây bị thiếu ánh sáng, thiếu không khí, nhiệt độ không khí sẽ tăng cao, gây khó khăn cho quang hợp, cây tổng hợp được ít chất hữu cơ khiến cho thu hoạch sẽ thấp .

Câu hỏi 2. Từ kết quả trong bảng 19.1, cho biết ánh sáng mạnh hay yếu có ảnh hưởng đến quang hợp ở rong đuôi chó như thế nào.

Lời giải tham khảo:

Từ kết quả trong bảng 19.1, ta thấy ánh sáng mạnh hay yếu thì sẽ làm cho quá trình quang hợp ở rong đuôi chó thay đổi nhanh hay chậm hơn.

Vận dụng 3. Vì sao nhiều giống cây cảnh trồng ở chậu để trong nhà vẫn xanh tốt? Nêu ví dụ?

Lời giải tham khảo:

Các cây trồng trong nhà thường là các cây ưa bóng, các loài cây này không cần cường độ chiếu sáng mạnh, thời gian chiếu sáng dài để phát triển nên phù hợp trồng trong nhà. 

Ví dụ 1 số cây ưa bóng trồng trong nhà: cây lưỡi hổ, cây kim tiền, cây vạn liên thanh...

2. Carbon dioxide

Câu hỏi 3. Đọc thông tin ở bảng 19.2 và cho biết ảnh hưởng của nồng độ carbon dioxide đến quang hợp ở cây đậu xanh và cây bí đỏ.

Lời giải tham khảo:

Ảnh hưởng của nồng độ carbon dioxide đến quang hợp ở cây đậu xanh và cây bí đỏ là : hai cây này có thể quang hợp được với nồng  độ carbon dioxide bình thường của không khí ( 0.03%), nếu nồng độ này tăng lên thì cường độ quang hợp tăng, nhưng nếu nồng độ tăng quá cao (cụ thể là 0.4%) thì cường độ quang hợp giảm.

Câu hỏi 4. So sánh cường độ quang hợp ở cây đậu xanh và cây bí đỏ ở cùng một nồng độ carbon dioxide. Từ đó có thể rút ra kết luận gì?

Lời giải tham khảo:

Ở cùng một nồng độ carbon dioxide, cường độ quang hợp ở cây đậu xanh chậm hơn so với cây bí đỏ.

⇒ Ở cùng một nồng độ carbon dioxide, thì mỗi loại cây có cường độ quang hợp khác nhau.

3. Nước

Câu hỏi 5. Nếu ảnh hưởng của nước đến quá trình quang hợp ở cây xanh

Lời giải tham khảo:

Nước là nguyên liệu quang hợp ở cây xanh nên khi cây thiếu hoặc thừa nước sẽ ảnh hưởng đến quá trình quang hợp. Khi cây hấp thụ đủ nước, quá trình quang hợp diễn ra bình thường còn khi cây thiếu nước, khí khổng đóng lại, lượng carbon dioxide khuếch tán vào lá cây giảm dẫn đến quang hợp giảm.

Luyện tập 2. Lấy ví dụ cây có nhu cầu nước khác nhau ở mỗi giai đoạn phát triển?

Lời giải tham khảo:

Nhu cầu nước của cây hồ tiêu kinh doanh khác biệt so với các loại cây trồng khác: cây Hồ tiêu cần tưới nước thường xuyên khi mới trồng; khi giai đoạn phân hóa mầm hoa (xiết nước) có thời gian 30-45 ngày, thường không tưới, hoặc tưới với lượng rất nhỏ; còn giai đoạn ra hoa tạo quả thì cẩn phải tưới, nhưng không tưới quá nhiều, nguy cơ tạo điều kiện cho bệnh chết nhanh, chết chậm của cây phát triển.

Vận dụng 4. Kể tên những cây cần nhiều nước, những cây cần ít nước ở địa phương?

Lời giải tham khảo:  

Một số cây cần nhiều nước gồm có: cây lúa, cây xu hào, cây ca cao, cây xoài, cây dẻ ngựa...

Một số cây cần ít nước gồm có: cây cọ, cây hoa giấy, cây hải quỳ, cây xương rồng...

Vận dụng 5. Vì sao trong trồng trọt muốn thu được năng suất cao thì cần tưới đủ nước cho cây trồng?

Lời giải tham khảo:  

Nước vừa là nguyên liệu tham gia trực tiếp vào quá trình quang hợp vừa là yếu tố quyết định khả năng trao đổi khí qua khí khổng, khả năng vận chuyển các chất trong cây nên nước có vai trò quan trọng trong quá trình quang hợp → Tưới đủ nước giúp cây quang hợp hiệu quả → Cây sinh trưởng phát triển tốt, tổng hợp được nhiều chất hữu cơ giúp thu được năng suất cao.

4. Nhiệt độ

Câu hỏi 6. Nêu ảnh hưởng của nhiệt độ đến quá trình quang hợp ở cây xanh

Lời giải tham khảo: 

Quang hợp ở thực vật chỉ diễn ra bình thường ở nhiệt độ trung bình 20 - 30°C, khi nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp thì quá trình quang hợp bị giảm hoặc bị ngưng trệ.

Câu hỏi 7. Đọc thông tin ở bảng 19.3 và cho biết ảnh hưởng của nhiệt độ đến quang hợp của cây cà chua. Cây quang hợp mạnh nhất ở nhiệt độ nào ?

Lời giải tham khảo: 

Ở dưới nhiệt độ trung bình là 20 - 30°C, cụ thể là 13°C, cây cà chua quang hợp yếu.

Trong nhiệt độ trung bình là 20 - 30°C, cụ thể là 21°C, cây cà chua quang hợp mạnh.

Trên nhiệt độ trung bình là 20 - 30°C, cụ thể là 35°C, cây cà chua ngừng quang hợp.

Câu hỏi 8. Có phải cứ tăng nhiệt độ là cường độ quang hợp sẽ tăng lên không ?

Lời giải tham khảo:  

Không phải cứ tăng nhiệt độ là cường độ quang hợp sẽ tăng lên vì trong nhiệt độ trung bình 20 - 30°C, nếu tăng nhiệt độ lên thì cường độ quang hợp sẽ tăng nhưng nếu trên nhiệt độ trung bình 20 - 30°C, thì quá trình quang hợp bị ngưng trệ ( hoặc bị giảm).

Vận dụng 6. Vì sao trong thực tiễn người ta cần chống nóng và chống rét cho cây?

Lời giải tham khảo: 

Trong sản xuất thực tiễn, người ta cần có các biện pháp chống nóng chống rét vì để đảm bảo hiệu suất quang hợp và năng suất cây trồng.

Một số biện pháp chống nóng cho cây là:

• Phủ lưới tạo bóng mát cho cây.
• Tăng cường tưới nước hạ nhiệt cho cây.

Một số biện pháp chống rét cho cây là:

• Trồng cây trong nhà kính.
• Phủ túi nilon cho cây nhằm cản sương, gió.

II. Ý nghĩa thực tiễn của việc trồng và bảo vệ cây xanh.

Câu hỏi 9. Cho biết hậu quả của việc cháy rừng và chặt phá rừng đầu nguồn.

Lời giải tham khảo:  

Một số hậu quả của việc cháy rừng và chặt phá rừng đầu nguồn là:

• Gây ra hiện tượng thiên tai như lũ lụt, sạt lở đất.
• Làm mất nơi sinh sống của các loài động vật...
• Diện tích rừng giảm thì lượng oxygen trong khí quyển giảm, lượng carbon dioxide tăng gây nên hiện tượng hiệu ứng nhà kính khiến cho nhiệt độ trái đất tăng lên.

Câu hỏi 10. Quan sát hình 19.4 và đọc thông tin mục II, cho biết.

a. Vai trò của cây xanh. Các vai trò này do đâu mà có.

b. Ý nghĩa việc trồng và bảo vệ cây xanh.

Lời giải tham khảo: 

a. Một số vai trò của cây xanh là:

• Cung cấp nguyên liệu, nhiên liệu, thuốc chữa bệnh cho con người
• Tổng hợp chất hữu cơ và cung cấp thức ăn cho các sinh vật khác.
• Hấp thụ khí carbon dioxide, thoát hơi nước giúp điều hòa nhiệt độ và tăng nồng độ Oxygen trong khí quyển.
• Nơi sống của nhiều loài sinh vật khác.
• Ngăn chặn bớt các hiện tượng thiên tai như ngập lụt, xói mòn, sạt lở đất,...

Các vai trò này bắt nguồn từ những đặc điểm, hoạt động sinh lí của thực vật.

b. Ý nghĩa của việc trồng cây xanh và bảo vệ cây xanh là :

• Rừng đầu nguồn mà có nguồn cây xanh đảm bảo thì giảm các thảm họa tự nhiên như lũ lụt, sạt lở đất,...
• Cung cấp đầy đủ nguyên liệu, nhiên liệu cho quá trình sản xuất trong đời sống con người.
• Cung cấp đủ thức ăn cho các sinh vật khác.
• Cung cấp đủ khí Oxygen cho sự sống...

II. Ý nghĩa thực tiễn của việc trồng và bảo vệ cây xanh

Luyện tập 3. Dựa vào phương trình quang hợp, giải thích một số vai trò của cây xanh trong tự nhiên

Lời giải tham khảo: 

Vai trò của cây xanh trong tự nhiên gồm có:

• Cung cấp nguyên liệu, nhiên liệu, thuốc chữa bệnh cho con người
• Tổng hợp chất hữu cơ và cung cấp thức ăn cho các sinh vật khác.
• Hấp thụ khí carbon dioxide, thoát hơi nước giúp điều hòa nhiệt độ và tăng nồng độ Oxygen trong khí quyển.
• Nơi sống của nhiều loài sinh vật khác.
• Ngăn chặn bớt các hiện tượng thiên tai như ngập lụt, xói mòn, sạt lở đất,...
• Cung cấp đủ thức ăn cho các sinh vật khác.

Luyện tập 4. Nêu ý nghĩa câu thơ của Bác Hồ: "Mùa xuân là tết trồng cây/ Làm cho đất nước càng ngày càng xuân".

Lời giải tham khảo: 

Mùa xuân, khí hậu ấm áp, cây cối đâm chồi nảy lộc và phát triển mạnh mẽ nhất nên đây chính là thời điểm trồng cây thích hợp nhất trong năm. Bác Hồ đã khởi xướng ra phong trào rất có ý nghĩa là trồng cây vào những ngày Tết cổ truyền của dân tộc: “Mùa xuân là Tết trồng cây”, trồng cây không chỉ đem lại lợi ích trước mắt cho cuộc sống của con người mà còn đem lại lợi ích lâu dài cho xã hội, đất nước.

II. Ý nghĩa thực tiễn của việc trồng và bảo vệ cây xanh

Vận dụng 7. Cho ví dụ về phong trào trống và bảo vệ cây xanh ở địa phương em.

Lời giải tham khảo: 

Địa phương em có phong trào trống và bảo vệ cây xanh là:

• Phủ xanh những mảnh đất trống đồi trọc;
• Tuyên truyền và tổ chức ngày tết trồng cây vào mùa xuân;
• Tuyên truyền lợi ích và bảo vệ cây xanh...

Vận dụng 8. Hãy viết một đoạn văn ngắn về phong trào trồng và bảo vệ cây xanh ở địa phương. Em phải làm gì để góp phần trồng thêm nhiều cây xanh?

Lời giải tham khảo: 

Học sinh tự dựa vào phong trào trồng và bảo vệ cây xanh ở địa phương để viết đoạn văn.