Bài 20: Từ trường Trái Đất - Sử dụng la bàn

1. TỪ TRƯỜNG CỦA TRÁI ĐẤT

Câu hỏi 1. Trả lời câu hỏi đã nêu đầu bài: Vì sao thanh nam châm khi treo tự do luôn chỉ hướng Bắc - Nam?

Lời giải tham khảo:

Thanh nam châm khi treo tự do luôn chỉ hướng Bắc - Nam vì bản thân Trái Đất chính là một "thanh nam châm khổng lồ", khi thanh nam châm treo tự do sẽ chịu ảnh hưởng của từ trường Trái Đất và lệch về phía hai cực.

Câu hỏi 2. Trên Hình 20.3, độ mạnh của từ trường giảm dần theo thứ tự màu sắc như sau: đỏ, vàng, lục, lam, lơ. Việt Nam nằm trong vùng có từ trường mạnh hay yếu?

Lời giải tham khảo:

Việt Nam nằm trong vùng màu vàng nên Việt Nam có từ trường tương đối mạnh.

2. CỰC BẮC ĐỊA TỪ VÀ CỰC BẮC ĐỊA LÍ

Câu hỏi 3. Quan sát Hình 20.4:

a) Đường sức từ của Trái Đất có những điểm nào giống với đường sức từ của một nam châm thẳng?

b) Hãy chỉ rõ các cực địa từ và cực địa lý trên Hình 20.4. Nhận xét chúng có trùng nhau không?

Lời giải tham khảo:

a) Điểm giống nhau giữa đường sức từ của Trái Đất và của một nam châm thẳng:

• Các đường sức từ đều là những đường cong khép kín nối từ cực này sang cực kia.
• Hướng của đường sức từ tuân thủ theo quy ước: vào ở cực Nam và ra ở cực Bắc.

b) Cực Bắc địa từ và cực Nam địa từ nằm trên trục từ của Trái Đất.

Cực Bắc địa lý và cực Nam địa lý nằm trên trục quay của Trái Đất.

⇒ Các cực này đều không trùng nhau.

3. SỬ DỤNG LA BÀN ĐỂ TÌM HƯỚNG ĐỊA LÍ

Câu hỏi 4. Vì sao khi sử dụng la bàn, ta phải để la bàn xa các nam châm hoặc vật có từ tính?

Lời giải tham khảo:
Khi sử dụng la bàn, ta phải để la bàn xa các nam châm hoặc vật có từ tính để tránh cho từ trường của chúng gây ảnh hưởng trực tiếp đến việc xác định hướng của la bàn, gây ra sai sót khi sử dụng.

Luyện tập: Kim la bàn có chỉ đúng hướng Bắc địa lí không? Vì sao?

Lời giải tham khảo:
Kim la bàn chỉ gần đúng với hướng Bắc chứ không  hoàn toàn trùng khớp với cực Bắc của trục Trái Đất vì kim la bàn còn bị ảnh hưởng bởi từ trường của Trái Đất (trục quay của Trái Đất và trục từ không trùng nhau).

BÀI TẬP

Câu hỏi 1. Nêu một số hiện tượng chứng tỏ Trái Đất có từ trường.

Lời giải tham khảo:
Một số hiện tượng chứng tỏ Trái Đất có từ trường: Kim nam châm luôn chỉ theo hướng Nam - Bắc, hiện tượng cực quang,...

Câu hỏi 2. Quan sát Hình 20.4, em hãy cho biết độ lớn của từ trường Trái Đất tại xích đạo lớn hơn, nhỏ hơn hay bằng với độ lớn của nó tại Bắc cực? Giải thích?

Lời giải tham khảo:Độ lớn của từ trường Trái Đất tại xích đạo nhỏ hơn độ lớn của nó tại Bắc cực vì càng về hai cực, các đường sức từ càng mau nên từ trường càng mạnh và càng về phía xích đạo, các đường sức từ càng thưa nên từ trường càng yếu.