Bài 23: Trao đổi khí ở sinh vật

I. Khái niệm trao đổi khí ở sinh vật

Câu hỏi 1. Quan sát hình 23.1, mô tả sự trao đổi khí ở sinh vật

Lời giải tham khảo:

Sự trao đổi khí ở sinh vật là sự di chuyển khí từ vùng có nồng độ phân tử khí cao sang vùng có nồng độ phân tử khí thấp. 

Cụ thể: Cơ thể sinh vật tiếp nhận khí oxygen từ bên ngoài vào, qua hô hấp tế bào sẽ chuyển hóa thành năng lượng, nước và đào thải khí carbon dioxide ra ngoài cơ thể.

Luyện tập 1. Sự trao đổi khí và hô hấp tế bào ở cơ thể sinh vật có liên quan như thế nào?

Lời giải tham khảo: 

Trao đổi khí cung cấp khí oxygen làm nguyên liệu phục vụ cho hoạt động hô hấp của tế bào sinh vật.

II. Trao đổi khí ở thực vật

Câu hỏi 2. Quan sát hình 22.3, cho biết chất nào đi vào và chất nào đi ra qua khí khổng trong quang hợp ?

Lời giải tham khảo:

Quan sát hình 22.3, ta thấy chất đi vào là: Carbon dioxide.

Quan sát hình 22.3, ta thấy chất đi ra gồm có: Oxygen và nước.

Câu hỏi 3. Cho biết khí khổng có ở mặt trên hay mặt dưới của lá cây.

Lời giải tham khảo:

Khí khổng có ở cả mặt trên và mặt dưới của lá cây nhưng tập trung chủ yếu ở mặt dưới của lá cây.

Câu hỏi 4. Quan sát hình 22.3, mô tả cấu tạo của khí khổng. Chức năng khí khổng là gì ?

Lời giải tham khảo:

Cấu tạo khí khổng: có 2 tế bào hình hạt đậu, xếp úp vào nhau tạo nên khe khí khổng, các tế bào hình hạt đậu chứa nhiều lục lạp (có vai trò đóng mở khe khí khổng), không bào và nhân.

Chức năng khí khổng là thực hiện quá trình trao đổi khí và thoát hơi nước cho cây.

Câu hỏi 5. Mô tả sự trao đổi khí diễn ra ở lá cây. Nêu ảnh hưởng của môi trường tới trao đổi khí trong quang hợp ở lá cây.

Lời giải tham khảo:

Sự trao đổi khí diễn ra ở lá cây: khí Carbon dioxide khuếch tán từ môi trường bên ngoài qua khí khổng vào các bào quan trong lá , khí oxygen khuếch tán từ trong lá, qua khí khổng ra bên ngoài môi trường.

Ảnh hưởng của môi trường tới trao đổi khí trong quang hợp ở lá cây là: ban ngày , khí khổng mở rộng, cây thực hiện chức năng quang hợp được nhiều hơn còn vào đầu buổi tối và ban đêm, khí khổng đóng bớt lại , cây giảm thực hiện chức năng quang hợp.

Luyện tập 2. Quan sát hình 23.4, cho biết quá trình trao đổi khí trong quang hợp và hô hấp của thực vật như thế nào theo gợi ý ở bảng 23.1

Lời giải tham khảo:

III. Trao đổi khí ở động vật

Câu hỏi 6. Cho biết cơ quan nào thực hiện quá trình trao đổi khí ở động vật ?

Lời giải tham khảo:

Cơ quan thực hiện quá trình trao đổi khí ở động vật gồm có: ống khí, mang, da, phổi...

Câu hỏi 7. Quan sát hình 23.5, quá trình trao đổi khí ở cá, châu chấu, ếch và chim là gì ?

Lời giải tham khảo: 

Cơ quan trao đổi khí ở cá là: mang.

Cơ quan trao đổi khí ở châu chấu là: ống khí.

Cơ quan trao đổi khí ở ếch là: da.

Cơ quan trao đổi khí ở chim là: túi khí.

Luyện tập 3. Vì sao khi bắt giun đất để trên bề mặt: đất khô ráo thì giun đất nhanh bị chết?

Lời giải tham khảo:

Khi bắt giun đất để lên mặt đất khô ráo giun sẽ chóng chết vì trong điều kiện khô ráo, da giun bị khô, không còn ẩm ướt, khi đó \(O_{2}\) và \(CO_{2}\) không khuếch tán qua da, giun không thể hô hấp nên bị chết.

2. Quá trình trao đổi khí ở động vật

Câu hỏi 8. Sự trao đổi khí giữa cơ thể người với môi trường được thực hiện như thế nào?

Lời giải tham khảo:

Sự trao đổi khí giữa cơ thể người với môi trường được thực hiện thông qua hệ hô hấp của con người. 

Câu hỏi 9. Quan sát hình 23.6, mô tả con đường đi của khí qua các cơ quan của hệ hô hấp ở người?

Lời giải tham khảo: 

Con đường đi của khí qua các cơ quan của hệ hô hấp ở người là: khi ta hít vào, khí oxygen cùng các khí khác có trong không khí đưa vào phổi đến tận phế nang. Tại phế năng xảy ra quá trình trao đổi khí giữa phế nang và mạch máu, khí oxygen từ phế nang vào máu, khí carbon dioxide từ máu vào phế nang và bị đào thải ra ngoài môi trường thông qua động tác thở ra.

Luyện tập 4. Phân biệt trao đổi khí ở động vật và thực vật theo nội dung gợi ý như bảng 23.2

Lời giải tham khảo:

Vận dụng 1. Vì sao mở nắp mang cá có thể biết cá còn tươi hay không?

Lời giải tham khảo:

Mở nắp mang cá có thể biết cá còn tươi hay không vì cá hô hấp bằng mang nên nếu mang cá có màu đỏ thì con cá đó còn tươi, còn nếu mang cá chuyển màu sẫm thì con cá đó không được ngon nữa.

Vận dụng 2. Vì sao sơn kín da ếch thì ếch sẽ chết sau một thời gian?

Lời giải tham khảo:

Sơn kín da ếch thì ếch sẽ chết sau một thời gian vì ếch chủ yếu hô hấp qua da, sơn kín da ếch sẽ khiến cho quá trình trao đổi khí bị cản trở nên sau một thời gian, ếch sẽ chết.

Vận dụng 3. Nêu vai trò của tập thể dục và hít thở sâu đối với rèn luyện sức khỏe

Lời giải tham khảo:

Tập thể dục đều đặn giúp cơ thể có thể trao đổi chất tốt hơn. 

Hít thở sâu giúp mở rộng khoang ngực, khoang bụng cho phép khí oxygen được phân phối khắp nơi trong cơ thể và loại bỏ khí carbon dioxide (\(CO_{2}\)) ra ngoài từ đó giúp cơ thể khỏe mạnh hơn.