Bài 29: Vai trò của nước và chất dinh dưỡng đối với sinh vật

Mở đầu: Quan sát một cây trưởng thành to lớn được phát triển từ một hạt nhỏ xíu ban đầu, có bao giờ em tự hỏi: Nhờ đâu mà cây có thể lớn lên được? Nguyên liệu để tạo nên sự thay đổi kì diệu đó là gì?

Lời giải tham khảo:

Cây lớn lên nhờ sự tăng lên về số lượng và kích thước của tế bào trong cơ thể cât do sự lớn lên và phân chia các tế bào của cây.

Nguyên liệu để tạo nên sự thay đổi về kích thước của cây gồm có: nước và chất dinh dưỡng.

I. Thành phần hóa học, cấu trúc và tính chất của nước

Câu 1: Phân tử nước được cấu tạo từ những nguyên tử nào? Trong phân tử nước, các nguyên tử liên kết với nhau bằng liên kết gì?

Lời giải tham khảo:

Cấu tạo của phân tử nước: được cấu tạo từ hai nguyên tử hydrogen liên kết với một nguyên tử oxygen.

Trong phân tử nước, hai nguyên tử hydrogen và một nguyên tử oxygen liên kết với nhau bằng liên kết cộng hóa trị.

Câu 2: Tính phân cực của phân tử nước được thể hiện như thế nào?

Lời giải tham khảo:

Do nguyên tử oxygen có khả năng hút electron mạnh hơn nguyên tử hydrogen nên các electron dùng chung trong liên kết cộng hoá trị có xu hướng bị lệch về phía oxygen, dẫn đến đầu oxygen của phân tử nước tích điện âm một phần, còn đầu hydrogen tích điện dương một phần dẫn đến hai đầu tích điện trái dấu nhau nên phân tử nước có tính phân cực.

II. Vai trò của nước đối với sinh vật

Câu 1: Nêu vai trò của nước đối với sinh vật. Điều gì sẽ xảy ra nếu sinh vật bị thiếu nước?

Lời giải tham khảo:

Vai trò của nước đối với sinh vật là: 

• Nước góp phần vận chuyển các chất dinh dưỡng đến khắp cơ thể sinh vật.
• Nước còn là nguyên liệu, dung môi và môi trường của nhiều quá trình sống trong cơ thể như quá trình quang hợp ở thực vật, quá trình tiêu hóa và hấp thụ thức ăn ở động vật, ...

Nếu sinh vật bị thiếu nước, các quá trình sống cơ bản sẽ bị rối loạn và định trệ nên sinh vật có thể bị chết.

Câu 2: Hãy đề xuất cách tiến hành thí nghiệm chứng minh khẳng định "Nếu thiếu nước trong thời gian dài, cây sẽ bị héo, giảm sức sống và có thể chết"

Lời giải tham khảo:

Thí nghiệm chứng minh khẳng định "Nếu thiếu nước trong thời gian dài, cây sẽ bị héo, giảm sức sống và có thể chết":

• Mẫu thí nghiệm gồm có: Hai chậu cây nhỏ (có thể chọn các loại cây nhỏ như các loại rau mầm,...) trong đó một chậu thí nghiệm và một chậu đối chứng.
• Thực hiện thí nghiệm: Một chậu chứa cây sẽ được tưới nước đầy đủ (mẫu đối chứng) và một chậu không tưới cây (mẫu thí nghiệm). Sau khoảng 2-3 ngày quan sát hiện tượng xảy ra đối với hai cây và đưa ra nhận xét.

Câu 3: Khi bị nôn, sốt cao hoặc tiêu chảy, cơ thể bị mất rất nhiều nước. Trong trường hợp đó, em cần làm gì?

Lời giải tham khảo:

Khi bị nôn, sốt cao hoặc tiêu chảy, cơ thể bị mất rất nhiều nước, chúng ta cần:

• Sử dụng một số phương pháp phù hợp để ngăn chặn hiện tượng nôn, sốt cao hoặc tiêu chảy nhằm ngăn cản sự tiếp tục mất nước của cơ thể.
• Bổ sung lại nước và các chất điện giải cho cơ thể bằng đường ăn uống hoặc truyền dịch.

III. Vai trò của chất dinh dưỡng đối với sinh vật

Câu 1: Chất dinh dưỡng có vai trò gì đối với thực vật? Nêu một số biểu hiện ở thực vật khi thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng.

Lời giải tham khảo:

Chất dinh dưỡng có vai trò rất quan trọng đối với thực vật, chúng cung cấp nguyên liệu và năng lượng để sinh vật thực hiện các quá trình sống.

Ví dụ biểu hiện ở thực vật khi thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng: 

• Thiếu nitrogen ở cây nho khiến cho lá cây bị vàng.
• Thiếu magnesium ở cây cà chua khiến lá cây bị vàng và xoăn.

Câu 2: Giải thích tại sao trong trồng trọt, người ta thường trồng thay đổi các loài cây khác nhau trên cùng một diện tích đất trồng ở các mùa vụ khác nhau trong một năm.

Lời giải tham khảo:

Trong trồng trọt, người ta thường trồng thay đổi các loài cây khác nhau trên cùng một diện tích đất trồng ở các mùa vụ khác nhau trong một năm vì:

• Mỗi một loài cây sẽ có một nhu cầu khác nhau về nguồn nước và các chất dinh dưỡng nên việc thay đổi các loại cây trồng khác nhau trên cùng một khu đất trồng nhằm tận dụng tối đa nguồn nước, các chất dinh dưỡng có trong đất và nguồn phân bón đưa vào đất, giúp nâng cao hiệu quả kinh tế.
• Mỗi loại cây trồng thích hợp với các điều kiện khí hậu khác nhau (mùa vụ) nên việc thay đổi các loài cây trồng khác nhau ở các mùa vụ khác nhau nhằm đảm bảo điều kiện ngoại cảnh tốt nhất cho sự sinh trưởng và phát triển của cây.
• Trồng thay đổi các loài cây trồng khác nhau có thể tạo ra một môi trường bất lợi cho sự tích lũy sâu bệnh ở các mùa vụ vì đối với những loài sinh vật chuyên gây hại trên một loài cây (hoặc một số giống cây), khi gặp các loài cây trồng khác nhau liên tiếp xen kẽ sẽ không thể sinh sôi được.

Hoạt động :Quan sát Hình 29.6 và liên hệ với các kiến thức đã học, thảo luận nhóm để hoàn thành thông tin theo mẫu Bảng 29.1

Lời giải tham khảo: