Bài 34: Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh sản và điều khiển sinh sản ở sinh vật

I. Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh sản ở sinh vật

Câu hỏi 1. Kể tên một số yếu tố ảnh hưởng đến sinh sản ở sinh vật

Lời giải tham khảo:

Yếu tố ảnh hưởng đến sinh sản ở sinh vật gồm có: ánh sáng, nhiệt độ, nước, chất dinh dưỡng, ...

Câu hỏi 2. Quan sát hình 34.1, nêu ảnh hưởng của nhiệt độ đến sinh sản ở mỗi sinh vật trong hình

Lời giải tham khảo:

Ảnh hưởng của nhiệt độ đối với cây hoa cúc là: không ra hoa khi nhiệt độ lớn hơn 30°C hoặc ra hoa chậm hi nhiệt độ dưới 12°C.

Ảnh hưởng của nhiệt độ đối với rùa ấp trứng là: ở nhiệt độ 28.5°C thì tỷ lệ con đực và cái xấp xỉ nhau còn dưới 25°C thì đa số là con đực, trên 30°C thì đa số là con cái.

Ảnh hưởng của nhiệt độ đối với cá chép là: chỉ đẻ trứng khi nhiệt độ trên 15°C.

Ảnh hưởng của nhiệt độ đối với rau cải là: ra hoa nhiều hơn khi trải qua nhiệt độ thấp vào mùa đông.

Vận dụng 1. Một số cây chỉ ra hoa, tạo quả vào mùa hè (ví dụ: hoa dâm bụt, hoa chùm ớt) hoặc mùa đông (ví dụ: hoa cúc hoạ mi, hoa thược dược). Theo em, sự ra hoa, tạo quả của cây đó chịu ảnh hưởng rõ rệt của yếu tố môi trường nào?

Lời giải tham khảo:

Sự ra hoa, tạo quả của cây chịu ảnh hưởng rõ rệt của các yếu tố như nhiệt độ, ánh sáng và nước.

Câu hỏi 3. Nêu ảnh hưởng của ánh sáng đến sinh sản ở sinh vật. Lấy ví dụ

Lời giải tham khảo:

Ảnh hưởng của ánh sáng đến sinh sản ở sinh vật là: cường độ, thời gian chiếu sáng trong ngày sẽ gây ảnh hưởng đến sự sinh sản ở sinh vật. 

Ví dụ:

• Ở thực vật có loài ra hoa ở điều kiện ánh sáng mạnh (như cây thanh long, cây nhãn…), có loài ra hoa ở điều kiện ánh sáng yếu (hoa cúc, hoa đào,...). 
• Ở động vật: nếu tăng khoảng thời gian chiếu sáng thì gà mái có thể đẻ hai quả trứng một ngày.

Vận dụng 2. Lấy ví dụ chứng minh cho việc bón đúng loại phân, đúng lượng làm cho cây ra hoa, đậu quả nhiều.

Lời giải tham khảo:

Chất dinh dưỡng ảnh hưởng đến sự sinh sản ở thực vật, khi được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, cây ra hoa kết quả nhiều.  Ví dụ: cây lúa khi được bón phân đúng loại phân, đúng lượng ở từng giai đoạn thì năng suất nhận được có thể đạt tới 65 tạ/ha.

Vận dụng 3. Nêu những điều cần chú ý khi cung cấp chất dinh dưỡng cho vật nuôi đảm bảo hiệu quả sinh sản.

Lời giải tham khảo:

Những điều cần chú ý khi cung cấp chất dinh dưỡng cho vật nuôi đảm bảo hiệu quả sinh sản là:

• Cung cấp đầy đủ thức ăn dinh dưỡng, đảm bảo chất lượng và số lượng phù hợp với từng giai đoạn của vật nuôi. 
• Cho vật nuôi ăn đủ bữa, đúng giờ, đúng bữa.
• Bổ sung chất dinh dưỡng phù hợp kết hợp với chăm sóc vận động, tắm chải hợp lý trong giai đoạn mang thai đặc biệt là cuối giai đoạn mang thai.

Câu hỏi 6. Lấy ví dụ cho thấy  đặc điểm của loài ảnh hưởng đến sinh sản sinh vật

Lời giải tham khảo:

Ví dụ cho thấy đặc điểm của loài ảnh hưởng đến độ tuổi sinh sản, số lần sinh sản:

• Cà chua khi phải có đủ 14 lá thì mới bắt đầu ra hoa.
•  Mèo đẻ lần đầu trong khoảng 5 – 9 tháng tuổi, đẻ 3 – 4 lứa/năm, khoảng 3 con/lứa.
•  Lợn cỏ A Lưới đẻ lần đầu trong khoảng 10 – 12 tháng tuổi, đẻ 1 – 2 lứa/ năm, 5 – 6 con/ 1 lứa.

Câu hỏi 7. Nêu vai trò của hormone ảnh hưởng đến sinh sản ở sinh vật

Lời giải tham khảo:

Hormone là yếu tố tham gia điều hoà sinh sản ở sinh vật, hormone điều hoà sự ra hoa, đậu quả ở thực vật còn với động vật, hormone sinh dục tác động lên quá trình hình thành tinh trùng, trứng.

II. Điều khiển sinh sản ở sinh vật

Luyện tập 1. Lấy ví dụ ở địa phương em:

a) Cây ra hoa một lần và cây ra hoa nhiều lần trong năm.

b) Động vật đẻ ít con và động vật đẻ nhiều con

Lời giải tham khảo:

a) Cây ra hoa một lần trong năm gồm có: cải, đào, mận, lúa, ngô,…; 

Cây ra hoa nhiều lần trong năm gồm có: xoài, đu đủ, na, ổi,…

b) Động vật để ít con gồm có: trâu, bò, ngựa, khỉ,…;

Động vật đẻ nhiều con gồm có: lợn, chuột, mèo, chó…

Câu hỏi 8. Quan sát bảng 34.2, lấy ví dụ về điều khiển sinh sản ở sinh vật bằng điều chỉnh các yếu tố của môi trường theo mẫu bảng sau :

Lời giải tham khảo:

Luyện tập 2. Nêu một số ví dụ về sử dụng các hormone nhân tạo điều khiển sinh sản ở cây trồng, vật nuôi.

Lời giải tham khảo:

Một số ví dụ về sử dụng các hormone nhân tạo điều khiển sinh sản ở cây trồng, vật nuôi là: 

• Làm cho rễ cây ra nhanh khi giâm cành, chiết cành ở cây cam, bưởi, nuôi cấy mô ở phong lan.
• Làm cho cây hoa loa kèn ra hoa sớm.
• Sử dụng hormone tạo nên giống dưa hấu, nho không hạt.
• Sử dụng hormone điều khiển số trứng ở gà, cá,… 
• Kích thích sinh sản ở lợn.

Vận dụng 6. Khi sử dụng các chất kích thích điều khiến sinh sản ở sinh vật cần lưu ý điều gì? Vì sao?

Lời giải tham khảo:

Khi sử dụng các chất kích thích ở vật nuôi cần đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển bền vững vì nếu lạm dụng chất kích thích trong nuôi trồng sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sinh vật cũng như sức khỏe con người và gây ô nhiễm môi trường.

Vận dụng 7. Có ý kiến cho rằng không nên sử dụng hormone nhân tạo điều khiển sinh sản ở động vật. Em có đồng ý với ý kiến này không? Vì sao?

Lời giải tham khảo:

Sử dụng hormone nhân tạo điều khiển sinh sản ở động vật là một biện pháp cần thiết nếu muốn tăng năng suất và hiệu quả kinh tế nhưng nên sử dụng một cách hợp lý, tuân thủ các quy định về liều lượng, thời gian, các hướng dẫn sử dụng thuốc an toàn.