Bài 35: Các nhân tố ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật

1. ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ NHÂN TỐ CHỦ YẾU ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CỦA SINH VẬT

Câu hỏi 1. Quan sát Hình 35.1, hãy cho biết:

• Giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam.
• Khoảng nhiệt độ thuận lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của cá rô phi.

Lời giải tham khảo:

Quan sát hình 35.1, ta nhận thấy :

• Giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam là: 5,6°C và 42°C.
• Khoảng nhiệt độ thuận lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của cá rô phi là: 23°C đến 37°C.

Câu hỏi 2. Từ bảng 35.1, nêu ảnh hưởng của nhiệt độ đến tỉ lệ sống, số lá, độ dài, bề rộng của tán cây lan hồ điệp.

Lời giải tham khảo:

Từ bảng 35.1, ta thấy ảnh hưởng của nhiệt độ đến tỉ lệ sống, số lá, độ dài, bề rộng của tán cây lan hồ điệp là:

• Trong khoảng từ 25°C đến 31°C, tỉ lệ sống, số lá, độ dài, bề rộng của tán cây lan hồ điệp có sự sinh trưởng mạnh mẽ nhất.
• Trong khoảng từ 18°C đến 24°C, tỉ lệ sống, số lá, độ dài, bề rộng của tán cây lan hồ điệp sinh trưởng tương đối ổn định.
• Trong khoảng từ 32°C đến 35°C, tỉ lệ sống, số lá, độ dài, bề rộng của tán cây lan hồ điệp sinh trưởng kém nhất trong ba khoảng nhiệt độ.

Câu hỏi 3. Quan sát Hình 35.2, cho biết ý nghĩa của sự phân tầng thực vật trong rừng mưa nhiệt đới đối với thực vật.

Lời giải tham khảo:

Ý nghĩa của sự phân tầng thực vật trong rừng mưa nhiệt đới là: Đáp ứng nhu cầu khác nhau về ánh sáng giữa các loài thực vật, các loài ưa sáng thường nằm ở tầng tán rừng và tầng vượt tán còn các loài ưa tối nằm ở tầng dưới tán và tầng thảm xanh.

Câu hỏi 4. Cho biết dấu hiệu của trẻ bị còi xương do thiếu ánh sáng.

Lời giải tham khảo:

Dấu hiệu của trẻ bị còi xương do thiếu ánh sáng gồm có: trán dô, cong cột sống lưng, nổi rõ các xương sườn, phình to ở cổ tay và khuỷu tay, bụng trướng, chân cong.

Mở rộng: Vì sao việc tắm nắng vào sáng sớm có lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của trẻ nhỏ?

Lời giải tham khảo:

Những lợi ích của việc tắm nắng vào sáng sớm đối với sự sinh trưởng và phát triển của trẻ nhỏ là:

• Hấp thụ, tổng hợp vitamin D từ ánh sáng mặt trời giúp cho xương phát triển chắc khỏe, giảm các nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và phát triển hệ thần kinh,...
• Giúp tăng lượng bạch cầu và các kháng thể tăng cường hệ miễn dịch của trẻ.
• Giúp trẻ có giấc ngủ ngon hơn, cải thiện tâm trạng và cảm xúc.
• Ngăn ngừa tình trạng bị vàng da.

Câu hỏi 5. Quan sát các Hình từ 34.4 đến 35.7, hãy cho biết những hậu quả xảy ra đối với thực vật, động vật và con người khi thiếu nước?

Lời giải tham khảo:

Hậu quả xảy ra đối với thực vật khi thiếu nước là: cây bị khô héo, chết, không thể lớn hay nảy mầm được.

Hậu quả xảy ra đối với động vật, nhất là động vật biển khi thiếu nước là: khô da, ngạt khí, các hoạt động trao đổi chất trong cơ thể bị đình trệ, trực tiếp dẫn đến cái chết do cơ thể không điều tiết được với sự thay đổi đột ngột của môi trường.

Hậu quả xảy ra đối với con người khi thiếu nước là:

• Khiến cho cơ thể bị nóng lên và quá tải.
• Các tình trạng khô da, chuột rút, chóng mặt, rối loạn nhịp tim xuất hiện hoặc nặng hơn có thể dẫn đến tụt huyết áp, ngất xỉu và suy nhược. 
• Tình trạng cơ thể mệt mỏi, buồn ngủ, đau đầu, chóng mặt, táo bón, thay đổi tâm trạng, dễ cáu gắt, lo lắng, đau khớp,... ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất làm việc, học tập và khả năng vận động.

Câu hỏi 6. Em hãy lấy ví dụ về vai trò của nước đối với thực vật

Lời giải tham khảo:

Vai trò của nước đối với thực vật là: cung cấp nguyên liệu và tăng hiệu quả cho quá trình quang hợp, dẫn truyền các sản phẩm được tổng hợp trong quá trình quang hợp từ lá đến các bộ phận khác của cây.

Câu hỏi 7. Quan sát Hình 35.7, 35.8, 35.9, cho biết sự khác nhau về hình thái giữa cây thiếu dinh dưỡng, cây thừa dinh dưỡng và cây đủ dinh dưỡng.

Lời giải tham khảo:

Hình thái cây thiếu dinh dưỡng là: phát triển chậm, thấp, lá vàng úa.

Hình thái cây thừa dinh dưỡng là: phát triển mạnh, cao vượt mức bình thường, lá xanh nhưng dễ rụng.

Hình thái cây đủ dinh dưỡng là: phát triển bình thường, cao vừa phải, lá xanh tốt.

Câu hỏi 8. Chế độ dinh dưỡng có liên quan đến sự phát triển về thể trạng của các em bé trong Hình 35.10 như thế nào?

Lời giải tham khảo:

Mối quan hệ giữa chế độ dinh dưỡng và sự phát triển thể trạng của trẻ em trong Hình 35.10 là:

• Hình a: chế độ thiếu chất dinh dưỡng: trẻ bị còi xương, suy dinh dưỡng.
• Hình b: chế độ đủ chất dinh dưỡng: trẻ phát triển bình thường.
• Hình c: chế độ chất dinh dưỡng: trẻ bị thừa cân, béo phì.

Luyện tập: Hãy phân tích một ví dụ để chỉ ra sự ảnh hưởng của chất dinh dưỡng đến sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật.

Lời giải tham khảo:

Trẻ thiếu vitamin D có trạng thái: chậm lớn, còi xương, cơ và khớp yếu, vàng da, dễ bị cảm lạnh hoặc mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp. 

Trẻ được cung cấp đầy đủ vitamin D có trạng thái: phát triển tốt, xương cứng chắc, hệ miễn dịch khỏe mạnh, ngủ ngon, tinh thần sảng khoái, ít mắc bệnh.

2. ỨNG DỤNG SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN TRONG THỰC TIỄN

Quan sát Hình 35.11, trả lời các câu hỏi sau:

Câu hỏi 9. Mô hình xen canh có ý nghĩa gì đối với người nông dân?

Lời giải tham khảo:

Các ý nghĩa của mô hình xen canh đối với người nông dân gồm có:

• Trồng xen canh các loại cây khác nhau vừa có tác dụng hạn chế được sâu bệnh, vừa cải tạo, không khiến cho đất trồng bị suy thoái.
• Giúp sử dụng nguồn ánh sáng, chất dinh dưỡng, nhiệt độ, độ ẩm phù hợp với các đặc tính sinh trưởng và phát triển của mỗi loài cây trồng khác nhau.
• Tận dụng tối đa diện tích đất trồng, không cho cỏ dại có chỗ mọc làm nơi trú ngụ cho các loại sâu hại trưởng thành.
• Có tác dụng tăng tính đa dạng của các loại cây trồng, cản trở sự phát triển, lây lan của các loài dịch gây hại (những loài chỉ dùng một loại cây nhất định để làm thức ăn).
• Tăng năng suất cây trồng, tiết kiệm chi phí và thu về lợi nhuận cao.

Câu hỏi 10. Hãy cho biết ý kiến của em về việc sử dụng chất kích thích điều hoà sinh trưởng và phát triển ở thực vật.

Lời giải tham khảo:

Việc sử dụng chất kích thích điều hoà sinh trưởng và phát triển ở thực vật là cần thiết để tiết kiệm thời gian và cho ra cây có năng suất, lợi nhuận cao.

Luyện tập: Hãy kể tên một số ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong chăn nuôi, trồng trọt

Lời giải tham khảo:

Một số ví dụ ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong chăn nuôi, trồng trọt là:

• Trồng cây, hoa màu theo mô hình xen canh, luân canh, trồng màu,...
• Sử dụng chất kích thích sinh trưởng cho cây trồng, các chế phẩm sinh học (trộn gừng tỏi vào thức ăn, lên men cám gạo,...) trong chăn nuôi lợn,...

Câu hỏi 11. Quan sát Hình 35.12 và 35.13, hãy cho biết một số ứng dụng được sử dụng nhằm nâng cao năng suất vật nuôi.

Lời giải tham khảo:

Một số ứng dụng được sử dụng nhằm nâng cao năng suất vật nuôi là:

• Xây dựng chuồng trại theo mô hình khép kín, có máng ăn uống tự động, quạt thông khí nhằm giảm.
• Tạo giống lai mới: lợn đen (lai giữa lợn bản địa với lợn ngoại nhập),...
• Điều chỉnh nhiệt độ phù hợp ở buồng nuôi tằm, chuồng nuôi gà,...
• Dùng các loại thức ăn tổng hợp kích thích tăng trưởng cho gia súc, gia cầm.

Câu hỏi 12. Quan sát Hình 35.14, hãy chỉ ra giai đoạn muỗi gây hại cho con người.

Lời giải tham khảo:

Giai đoạn muỗi gây hại cho con người là: giai đoạn muỗi trưởng thành.

Câu hỏi 13. Trong Hình 35.15 ở giai đoạn nào trong vòng đời bướm có khả năng phá hoại mùa màng?

Lời giải tham khảo:

Trong vòng đời của bướm, sâu bướm là giai đoạn có khả năng phá hoại mùa màng vì ở giai đoạn này, bướm cần rất nhiều năng lượng và chất dinh dưỡng để trải qua nhiều lần lột xác và đạt được hình thái nhộng.

Luyện tập: Hai bạn lớp em đang tranh luận về cách diệt trừ muỗi. Bạn thứ nhất cho rằng chỉ nên diệt muỗi trưởng thành vì chỉ ở giai đoạn này chúng mới gây hại. Còn bạn thứ hai cho rằng nên diệt chúng cả ở các giai đoạn khác. Hãy cho biết ý kiến của em về vấn đề này.

Lời giải tham khảo:

Chúng ta nên diệt muỗi ở tất cả các giai đoạn vì không chỉ muỗi trưởng thành mà trong các giai đoạn khác, muỗi cũng gây hại gián tiếp đến con người (các bể chứa nước, thùng, xô, lu đựng nước trong nhà là nơi lý tưởng cho ấu trùng muỗi sốt xuất huyết sinh trưởng và phát triển,...).

Vận dụng:

• Vì sao khi nuôi cá trong bể kính, mỗi khi thay nước mới người ta chỉ thay khoảng 2/3 lượng nước, giữ lại 1/3 lượng nước cũ trong bể?
• Để tăng năng suất cho cây thanh long, người ta thường thắp đèn chiếu sáng cho cây vào ban đêm, em hãy cho biết cơ sở khoa học của việc làm này là gì?

Lời giải tham khảo:

Khi nuôi cá trong bể kính, mỗi khi thay nước mới người ta chỉ thay khoảng 2/3 lượng nước và giữ lại 1/3 lượng nước cũ trong bể để không loại bỏ hết các vi sinh vật có lợi cho cá và tránh khiến cá sốc với môi trường mới.

Cơ sở khoa học của việc tăng năng suất cho cây thanh long bằng cách thắp đèn chiếu sáng cho cây vào ban đêm vì thanh long là loại cây ngày dài, ưa ánh sáng nên việc chiếu sáng vào ban đêm sẽ giúp cây sinh trưởng, phát triển tốt hơn 

⇒ Thu hoạch sớm và có thể thu hoạch trái vụ.

 ⇒ Tiết kiệm thời gian, đem lại lợi nhuận cao.

BÀI TẬP

Câu hỏi 1. Hãy vẽ đồ thị thể hiện sự phụ thuộc sinh trưởng của tằm vào nhiệt độ?

Lời giải tham khảo:

Đồ thị thể hiện sự phụ thuộc sinh trưởng của tằm vào nhiệt độ là:

Câu hỏi 2. Cho biết giới hạn trên, giới hạn dưới về nhiệt độ của tằm.

Lời giải tham khảo:

Giới hạn dưới về nhiệt độ của tằm: 15°C.

Giới hạn trên về nhiệt độ của tằm: 35°C.

Câu hỏi 3. Khi nuôi tằm, người ta thường để tằm trong chỗ tối và kín gió. Em hãy giải thích lí do vì sao.

Lời giải tham khảo:

Khi nuôi tằm, người ta thường để tằm trong chỗ tối và kín gió vì: Tằm là loài động vật máu lạnh, hằng nhiệt, không ưa ánh sáng và gió nên ánh sáng mạnh làm nhiệt độ thay đổi thất thường khiến tằm dễ sinh bệnh, năng suất kén giảm. Đặc biệt đối với gió đông thổi mạnh lúc giao mùa (xuân - hè) rất có hại đối với tằm do nhiệt độ, ẩm độ tăng cao đột ngột làm cơ thể của tằm suy nhược.