Bài 36: Khái quát về sinh trưởng và phát triển ở sinh vật

Mở đầu: Mỗi sinh vật từ khi hình thành, sinh ra và lớn lên đều trải qua quá trình sinh trưởng và phát triển. Vậy quá trình sinh trưởng và phát triển là gì? Các quá trình này diễn ra như thế nào?

Lời giải tham khảo:

Sinh trưởng là sự tăng lên về kích thước và khối lượng của cơ thể do sự tăng lên về số lượng và kích thước tế bào, nhờ đó mà cơ thể lớn lên.

Phát triển gồm có sinh trưởng, phân hóa và phát sinh hình thái.

I. Sinh trưởng và phát triển ở sinh vật

Câu hỏi: Đọc thông tin trên và quan sát Hình 36.1, thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1: Phát biểu khái niệm sinh trưởng và phát triển

Lời giải tham khảo:

Khái niệm sinh trưởng: Sinh trưởng là sự tăng lên về kích thước và khối lượng của cơ thể do sự tăng lên về số lượng lẫn kích thước tế bào, nhờ đó mà cơ thể lớn lên.

Khái niệm phát triển: Phát triển gồm có sinh trưởng, phân hóa tế bào, phát sinh hình thái cơ quan và cơ thể.

Câu 2: Mô tả các dấu hiệu thể hiện sự sinh trưởng ở cây cam và con ếch. Những biến đổi nào diễn ra trong đời sống của chúng thể hiện sự phát triển?

Lời giải tham khảo:

Cây cam:

• Dấu hiệu sinh trưởng: từ cây con thành cây trưởng thành.
• Những biến đổi: hạt cây cam nảy mầm thành cây con sau đó phát triển thành cây trưởng thành, ra hoa kết quả sau đó tạo thành hạt và tiếp tục một vòng đời mới.

Con ếch: 

• Dấu hiệu sinh trưởng: từ ấu trùng sau khi rụng đuôi và phát triển các chi thành ếch trưởng thành với cơ thể lớn hơn.
• Những biến đổi: trứng đã thụ tinh phát triển thành ấu trùng và phát triển các chi, rụng đuôi thành ếch trưởng thành, sau đó sinh sản tạo ra trứng ếch và tiếp tục một vòng đời mới.

Câu hỏi: Quan sát Hình 36.1 và thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1: Trình bày các giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây cam và con ếch

Lời giải tham khảo:

Cây cam:

• Giải đoạn sinh trưởng: từ cây con ⇒ cây trưởng thành.
• Giai đoạn phát triển: hạt ⇒ hạt nảy mầm ⇒ cây con; ra hoa, kết quả.

Con ếch:

• Giải đoạn sinh trưởng: ếch con ⇒ ếch trưởng thành.
• Giai đoạn phát triển: trứng đã được thụ tinh ⇒ ấu trùng.

Câu 2: Sinh trưởng và phát triển của mối quan hệ với nhau như thế nào?

Lời giải tham khảo:

Mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển là: trong vòng đời của sinh vật, các giai đoạn sinh trưởng và phát triển diễn ra đan xen với nhau trong đó sinh trưởng gắn với phát triển còn phát triển dựa trên cơ sở của sinh trưởng vì vậy nếu không có sinh trưởng sẽ không có phát triển và ngược lại.

II. Mô phân sinh và chức năng của mô phân sinh

Câu 1: Quan sát Hình 36.2 và đọc thông tin mục II để hoàn thành nội dung theo mẫu Bảng.

Bảng 36.1

Lời giải tham khảo:

Câu 2: Tại sao nhiều loài thực vật không ngừng dài ra và to lên?

Lời giải tham khảo:

Nhiều loài thực vật không ngừng dài ra và to lên vì hầu hết các loài thực vật đều có mô phân sinh – loại mô này giúp cho thực vật có thể sinh trưởng dễ dàng nhờ khả năng phân chia, mô phân sinh đỉnh có ở rễ và các chồi thân (gồm chồi ngọn hay gọi là chồi đỉnh và chồi nách), giúp thân, cành và rễ tăng lên về chiều dài còn mô phân sinh bên giúp thân, cành và rễ tăng về chiều ngang.