Bài 37: Ứng dụng sinh trưởng và phát triển ở sinh vật vào thực tiễn

Mở đầu: Muốn thúc đẩy quá trình sinh trưởng, phát triển ở vật nuôi và cây trồng để thu được năng suất cao, chúng ta cần làm gì?

Lời giải tham khảo:

Mỗi sinh vật đều chịu ảnh hưởng của các nhân tố như nhiệt độ, ánh sáng, nước, chất dinh dưỡng nên nếu muốn thúc đẩy sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật, ta cần:

• Tạo nhiệt độ thích hợp cho sinh trưởng và phát triển của sinh vật.
• Cung cấp đủ lượng ánh sáng cho sinh vật.
• Bổ sung đủ nước.
• Bổ sung các chất dinh dưỡng cho sinh vật.

Tùy vào từng sinh vật sẽ có nhu cầu riêng mà cần điều chỉnh các nhân tố trên cho phù hợp.

I. Các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở sinh vật

1. Nhiệt độ

Câu hỏi: Quan sát Hình 37.1 và thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1: Nhận xét mức độ sinh trưởng và phát triển của cá rô phi ở các mức nhiệt độ khác nhau, từ đó cho biết nhiệt độ có ảnh hưởng như thế nào tới sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật

Lời giải tham khảo:

Mức độ sinh trưởng và phát triển của cá rô phi ở các mức nhiệt khác nhau sẽ có ảnh hưởng riêng biệt:

• Nếu dưới 5,6°C và trên 42°C: Cá rô phi sẽ chết.
• Nếu trong khoảng 5,6°C - 23°C và trong khoảng 37°C - 42°C: Cá rô phi sinh trưởng và phát triển kém.
• Nếu trong khoảng 23°C - 37°C: Cá rô phi sinh trưởng và phát triển thuận lợi nhất.

⇒ Nhiệt độ có sự ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật, mỗi loài sinh vật sinh trưởng và phát triển tốt trong các điều kiện nhiệt độ môi trường thích hợp.

Câu 2: Nhiệt độ thuận lợi nhất cho sự sinh trưởng và phát triển của cá rô phi là bao nhiêu? Nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp so với nhiệt độ cực thuận có ảnh hưởng như thế nào tới mức độ sinh trưởng và phát triển của sinh vật?

Lời giải tham khảo:

Nhiệt độ thuận lợi nhất cho sự sinh trưởng và phát triển của cá rô phi là khoảng từ 23°C - 37°C, nếu nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp so với nhiệt độ cực thuận gây giảm sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật hoặc có thể làm cho sinh vật chết.

2. Ánh sáng

Câu 1: Nhiều loài động vật có tập tính phơi nắng, tập tính này có tác dụng gì đối với sự sinh trưởng và phát triển của chúng?

Lời giải tham khảo:

Một số loài động vật có tập tính thích phơi nắng (cá sấu, thằn lằn…) giúp chúng có thể tổng hợp vitamin D - chất đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ calcium để hình thành xương, từ đó tác động đến sự sinh trưởng của cơ thể, bên cạnh đó ánh sáng cũng giúp động vật hấp thu thêm nhiệt từ môi trường và giảm mất nhiệt trong những ngày trời rét, tập trung các chất để xây dựng cơ thể, thúc đẩy sinh trưởng, phát triển của chúng.

Câu 2: Giải thích vì sao nên cho trẻ nhỏ tắm nắng vào sáng sớm hoặc chiều muộn

Lời giải tham khảo:

Nên cho trẻ tắm nắng vào sáng sớm hoặc chiều muộn vì ánh nắng lúc sáng sớm và chiều muộn giúp cơ thể trẻ tổng hợp vitamin D - chất đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ calcium để hình thành xương, điều này sẽ tạo thuận lợi cho sự sinh trưởng và phát triển hình thể của cơ thể trẻ nhưng không nên tắm cho trẻ khi ánh sáng mạnh vì ánh sáng mạnh chứa nhiều tia cực tím sẽ có hại cho sự phát triển của của trẻ (có thể làm cháy nắng, gây ung thư da).

3. Nước

Câu 1. Nước có ảnh hưởng tới quá trình sinh trưởng và phát triển ở sinh vật như thế nào? Vì sao nước có thể ảnh hưởng tới quá trình này?

Lời giải tham khảo:

Nước có vai trò quan trọng tới quá trình sinh trưởng và phát triển ở sinh vật vì nước tham gia vào quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng nên ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của sinh vật.

4. Chất dinh dưỡng

Câu 1: Chất dinh dưỡng có ảnh hưởng tới sinh trưởng và phát triển của sinh vật như thế nào? Cho ví dụ

Lời giải tham khảo:

Dinh dưỡng là nhân tố quan trọng tác động đến quá trình sinh trưởng và phát triển của sinh vật nên nếu thiếu các chất dinh dưỡng quá trình sinh trưởng và phát triển sẽ bị ảnh hưởng, ví dụ:

• Thiếu protein: Nếu cơ thể động vật thiếu protein, động vật sẽ chậm lớn, gầy yếu, sức đề kháng kém.
• Thiếu các nguyên tố khoáng: Nếu cơ thể thực vật thiếu các nguyên tố khoáng (nitrogen, Cacbon, Kali, Photpho…) quá trình sinh trưởng sẽ bị ức chế, thậm chí chết.

Tuy nhiên, nếu thừa các chất dinh dưỡng thì quá trình sinh trưởng và phát triển ở sinh vật cũng sẽ bị ảnh hưởng, ví dụ:

• Thừa iot khiến cơ thể buồn nôn, đau bụng, sổ mũi, miệng có vị kim loại, tiêu chảy…
• Thừa đường sẽ dễ mắc bệnh tiểu đường.
• Thừa đạm dễ bị bệnh gout…
• Thực vật thừa nitrogen làm giảm chất lượng quả…

Câu 2: Giải thích vì sao chế độ dinh dưỡng lại có thể tác động tới sự sinh trưởng và phát triển

Lời giải tham khảo:

Chế độ dinh dưỡng có thể tác động tới sự sinh trưởng và phát triển vì các chất dinh dưỡng có trong thức ăn là nguyên liệu cho quá trình tổng hợp các chất trong cơ thể từ đó làm tăng số lượng và kích thước tế bào, hình thành các cơ quan và hệ cơ quan, ngoài ra các chất dinh dưỡng còn là nguồn cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống của động vật thông qua hô hấp tế bào. 

II. Ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong thực tiễn

1. Ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong trồng trọt

a. Điều kiện sinh trưởng và phát triển bằng các yếu tố bên ngoài

Câu 1: Nêu các biện pháp điều kiện sinh trưởng, phát triển ở thực vật trong hình 37.3 và tác dụng của từng biện pháp. Kể thêm các biện pháp khác mà em biết

Lời giải tham khảo:

Một số biện pháp khác mà em biết là:

• Chọn lọc loại giống cây tốt trước khi gieo trồng.
• Bón phân (chất dinh dưỡng) hợp lý cho cây trồng. 
• Tỉa thưa cành, lá đảm bảo mật độ phát triển của cây trồng.
• Trồng xen lẫn các cây họ đậu để cung cấp thêm nitrogen cho cây xen canh.

Câu 2: Người trồng rừng đã điều khiển quá trình sinh trưởng của cây lấy gỗ bằng cách để mật độ dày khi cây còn non và khi cây đã đạt đến chiều cao mong muốn thì tỉa bớt. Giải thích ý nghĩa của việc làm này.

Lời giải tham khảo:

Mục đích của việc để mật độ dày khi cây còn non và khi cây đã đạt đến chiều cao mong muốn thì tỉa bớt là để mật độ dày khi cây còn non để kích thích cây phát triển về chiều cao, thẳng và khi cây đã đạt đến chiều cao mong muốn thì tỉa bớt để cây phát triển đường kính thân.

b. Điều khiển sinh trưởng và phát triển bằng các nhân tố bên ngoài

Câu 3. Đọc thông tin ở mục 1b, lựa chọn loại hormone phù hợp cho các đối tượng trong bảng bằng cách đánh dấu X vào ô tương ứng và nêu lợi ích của việc sử dụng loại hormone đó rồi hoàn thành bảng theo mẫu bên:

Lời giải tham khảo:

2. Ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong chăn nuôi

Câu 1: Những hiểu biết về sinh trưởng và phát triển ở sinh vật đã được con người ứng dụng như thế nào trong chăn nuôi? Vì sao?

Lời giải tham khảo:

Để vật nuôi sinh trưởng và phát triển tốt, cho năng suất cao, cần cho vật nuôi ăn uống đầy đủ, chăm sóc và vệ sinh chuồng trại thường xuyên, chú ý chống nóng, chống rét cho vật nuôi,... ngoài ra có thể sử dụng chất kích thích sinh trưởng trộn lẫn vào thức ăn giúp vật nuôi lớn nhanh.

Ví dụ: Khi xây chuồng cho vật nuôi nên xây theo hướng đông nam để đảm bảo mùa đông ấm áp, mùa hè mát mẻ, giúp vật nuôi sinh trưởng, phát triển thuận lợi.

Câu 2: Khi sử dụng các chất kích thích sinh trưởng trong chăn nuôi chúng ta cần chú ý điều gì? Vì sao?

Lời giải tham khảo:

Khi sử dụng các chất kích thích sinh trưởng trong chăn nuôi chúng ta cần chú ý tuân theo các nguyên tắc nhất định về liều lượng, thời điểm, đối tượng vì nếu sử dụng quá nhiều chất kích thích cho động vật sẽ kiến mức độ tồn dư trong cơ thể vật nuôi nhiều sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe người sử dụng.

3. Ứng dụng sinh trưởng và phát triển ở sinh vật trong phòng trừ sinh vật gây hại

Câu 1: Nhận xét về hình thái của muỗi và bướm ở các giai đoạn khác nhau trong vòng đời.

Lời giải tham khảo:

Hình thái của muỗi và bướm ở các giai đoạn khác nhau trong vòng đời là khác nhau và mỗi một giai đoạn phát triển có hình thái khác nhau và khác hoàn toàn con trưởng thành.

Câu 2: Theo em, diệt muỗi ở giai đoạn nào cho hiệu quả nhất? Vì sao? Hãy đề xuất các biện pháp diệt muỗi và ngăn chặn sự phát triển của muỗi

Lời giải tham khảo:

Tiêu diệt muỗi vào giai đoạn ấu trùng là hiệu quả nhất vì giai đoạn này là giai đoạn chúng sống phụ thuộc vào nước nên dễ có thể tác động nhất.

Một số biện pháp diệt muỗi và ngăn chặn sự phát triển của muỗi là:

• Loại bỏ các vũng nước đọng xung quanh tránh không cho muỗi đẻ trứng.
• Nuôi cá hoặc một số loài lươn nhỏ trong bể nước để tiêu diệt bọ gậy.
• Sử dụng các loại hóa chất an toàn để tiêu diệt muỗi.
• Dùng máy bắt và đuổi muỗi.

Câu 3: Hãy đề xuất các biện pháp diệt bướm bảo vệ mùa màng

Lời giải tham khảo:

Một số biện pháp diệt bướm bảo vệ mùa màng là:

• Sử dụng thiên địch của loài bướm.
• Diệt bướm từ khi còn ở giai đoạn sâu non.
• Sử dụng các biện pháp đốt đèn, bẫy bướm trên diện rộng.