Bài 39: Chứng minh cơ thể sinh vật là một thể thống nhất

1. MỐI QUAN HỆ GIỮA TẾ BÀO VỚI CƠ THỂ VÀ MÔI TRƯỜNG

Câu hỏi 1. Hãy lấy ví dụ chứng tỏ rằng một tế bào có thể đảm nhận chức năng của một cơ thể sống.

Lời giải tham khảo:

Ví dụ chứng tỏ rằng một tế bào có thể đảm nhận chức năng của một cơ thể sống là trùng roi là sinh vật đơn bào:

• Cơ thể có hình thoi, đuôi nhọn, đầu tù và có một roi dài xoáy vào nước giúp cơ thể có thể vừa tiến vừa xoay.
• Cấu tạo: gồm có nhân và chất nguyên sinh chứa các hạt diệp lục như thực vật, các hạt dự trữ, điểm mắt và không bào co bóp.
• Dinh dưỡng là: tự dưỡng và dị dưỡng.
• Hô hấp: nhờ vào sự trao đổi khí qua màng.
• Bài tiết: không bào co bóp tập trung nước thừa cùng sản phẩm bài tiết thải ra ngoài giúp cho cân bằng áp suất thẩm thấu.
• Sinh sản: bằng cách phân đôi cơ thể gốc.

⇒ Trùng roi có đầy đủ chức năng của một đơn vị sống độc lập.

Câu hỏi 2. Vẽ sơ đồ về mối quan hệ giữa tế bào/cơ thể - môi trường đối với cơ thể đơn bào.

Lời giải tham khảo:

Sơ đồ về mối quan hệ giữa tế bào/cơ thể - môi trường đối với cơ thể đơn bào là:

Luyện tập: Chứng minh rằng cơ thể đơn bào (có cấu tạo tế bào nhân sơ hay nhân thực) là một cơ thể thống nhất.

Lời giải tham khảo:

Cơ thể đơn bào (có cấu tạo tế bào nhân sơ hay nhân thực) là một cơ thể thống nhất vì:

• Cơ thể đơn bào chỉ cấu tạo từ một tế bào nhưng vẫn đảm bảo đầy đủ các chức năng sống.
• Cơ thể đơn bào có màng tế bào giúp bảo vệ các thành phần bên trong và ngăn cách, thực hiện quá trình trao đổi chất với môi trường bên ngoài.
• Tế bào vừa trao đổi chất với môi trường, vừa thực hiện quá trình trao đổi và chuyển hoá năng lượng bên trong ⇒ phát triển, sinh sản, và cảm ứng.
• Các hoạt động sống được thực hiện ở cấp độ cơ thể.

Câu hỏi 3. Quan sát Hình 39.2, hãy nêu mối quan hệ giữa tế bào - cơ thể - môi trường thông qua hoạt động trao đổi chất ở thực vật.

Lời giải tham khảo:

Mối quan hệ giữa tế bào - cơ thể - môi trường thông qua hoạt động trao đổi chất ở thực vật chặt chẽ, gắn bó và hỗ trợ lẫn nhau:

• Thực vật lấy nước, muối khoáng, khí carbon dioxide,... từ môi trường và chuyển đến tế bào để thực hiện quá trình trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng ⇒ Giúp cho thực vật lớn lên, sinh trưởng và phát triển.
• Đồng thời thực vật cũng tiến hành thoát hơi nước và nhả ra khí oxygen ra môi trường bên ngoài thông qua khí khổng.

2. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC HOẠT ĐỘNG SỐNG TRONG CƠ THỂ

Câu hỏi 4. Quan sát Hình 39.3, hãy mô tả mối quan hệ giữa các hoạt động sống trong cơ thể.

Lời giải tham khảo:

Mối quan hệ giữa các hoạt động sống trong cơ thể qua lại lẫn nhau, đảm bảo sự toàn vẹn, thống nhất giúp cơ thể tồn tại và phát triển:

• Trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng cung cấp các chất dinh dưỡng, năng lượng,... cho các hoạt động sinh sản, cảm ứng, sinh trưởng phát triển của cơ thể.
• Ngược lại, các hoạt động trên cũng cung cấp nguyên liệu cho quá trình trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng diễn ra một cách thuận lợi.

Câu hỏi 5. Trong cơ thể sống, hoạt động trao đổi chất diễn ra không bình thường ảnh hưởng như thế nào đến các hoạt động sống khác?

Lời giải tham khảo:

Trong cơ thể sống, quá trình trao đổi chất ảnh hưởng không bình thường ảnh hưởng lớn đến các hoạt động sống khác của cơ thể vì:

• Mối quan hệ giữa các hoạt động sống trong cơ thể qua lại, tác động lẫn nhau với các hoạt động sống trong cơ thể, giúp chúng ta tồn tại, sinh trưởng và phát triển.
• Khi quá trình trao đổi chất bị rối loạn, các hoạt động sống khác sẽ không được cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết để hoạt động bình thường ⇒ Ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ của người đó. 
• Nguồn nguyên liệu dùng cho quá trình trao đổi chất cũng không được sử dụng hiệu quả ⇒ Các chất dư thừa sẽ tồn đọng lại trong cơ thể là nguyên nhân gây thừa cân, béo phì,...

Vận dụng: Bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em là do hoạt động sống nào chi phối? Giải thích.

Lời giải tham khảo:

Bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em do hoạt động trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng chi phối vì khi quá trình trao đổi chất bị rối loạn sẽ làm giảm khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng, dẫn đến chán ăn, còi xương, chậm lớn và giảm trí tuệ ở trẻ em còn hoạt động chuyển hoá năng lượng diễn ra không ổn định có thể khiến tất cả các cơ quan giảm phát triển, nhất là hệ cơ xương, ảnh hưởng trực tiếp đến chiều cao và tầm vóc của trẻ.

⇒ Tình trạng trẻ bị suy dinh dưỡng thường thấp còi hơn các bạn cùng trang lứa.

Luyện tập: Lấy ví dụ về tính thống nhất trong cơ thể sinh vật phụ thuộc vào mối quan hệ giữa các hoạt động sống.

Lời giải tham khảo:

Khi chạy, hệ vận động của con người làm việc với cường độ lớn, các hệ cơ quan khác cũng tăng cường hoạt động, nhịp tim tăng, mạch máu giãn, thở nhanh và sâu, mồ hôi tiết nhiều.

BÀI TẬP

Câu hỏi 1. Lấy ví dụ chứng minh mối quan hệ giữa tế bào - cơ thể - môi trường khi em tham gia một cuộc chạy đua.

Lời giải tham khảo:

Ví dụ: Khi chạy, cơ thể lấy khí oxygen từ môi trường, hệ tuần hoàn dẫn máu đến tất cả các hệ cơ quan, giúp vận chuyển khí oxygen đến từng tế bào trong cơ thể để thực hiện quá trình trao đổi chất mạnh, sản sinh năng lượng cho phép chúng ta chạy, đồng thời thải ra môi trường khí carbon dioxide và mồ hôi qua da để làm mát, hạ nhiệt cho cơ thể.

Câu hỏi 2. Khi ăn cơm, những cơ quan, hệ cơ quan nào trong cơ thể của em hoạt động? Em hãy nêu mối quan hệ giữa các hoạt động đó.

Lời giải tham khảo:

Khi ăn cơm, trong cơ thể chúng ta có sự phối hợp của các hoạt động là:

• Các cơ quan trong hệ tiêu hóa gồm có: miệng, thực quản, dạ dày,...
• Các cơ quan trong hệ tuần hoàn gồm có: tim, mạch máu,...
• Các cơ quan trong hệ hô hấp gồm có: mũi, thanh quản, phổi,...

Mối quan hệ giữa các hoạt động trên là: Khi ăn cơm, hệ tiêu hoá làm việc với cường độ liên tục để nghiền nhỏ, vận chuyển và tiêu hoá thức ăn, cùng lúc đó, các hệ cơ quan khác cũng hoạt động không ngừng nghỉ gồm có: hệ tuần hoàn giúp vận chuyển các chất dinh dưỡng được chuyển hoá từ thức ăn và oxygen tới tế bào và hệ hô hấp có vai trò duy trì và điều hoà nhịp thở…