Bài 41: Một số yếu tố ảnh hưởng và điều hòa, điều khiển sinh sản ở sinh vật

Mở đầu: Sự sinh sản của sinh vật có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với chăn nuôi và trồng trọt. Liệu con người có thể chủ động điều khiển quá trình sinh sản của vật nuôi và cây trồng theo ý muốn để nâng cao năng suất chăn nuôi và trồng trọt không? Nếu có thì tiến hành ra sao?

Lời giải tham khảo:

Sinh sản ở sinh vật nhằm giúp chúng duy trì các đặc điểm của mình cho các thế hệ đời con… và quá trình này chịu tác động của các yếu tố bên trong và các yếu tố bên ngoài:

• Yếu tố bên trong gồm có: Hormone, tuổi của sinh vật, đặc điểm di truyền (gen,…).
• Yếu tố bên ngoài gồm có: Nhiệt độ, ánh sáng, môi trường sống, chế độ dinh dưỡng…

Tất cả các yếu tố nêu trên con người có thể tiến hành nhân tạo hoặc can thiệp vào quá trình tạo giao tử ở sinh vật nhằm điều khiển quá trình sinh sản của vật nuôi và cây trồng theo ý muốn để nâng cao năng suất chăn nuôi và trồng trọt.

I. Một số yếu tố ảnh hưởng đến sinh sản ở sinh vật

Câu 1. Em hãy lấy ví dụ về ảnh hưởng của một số yếu tố môi trường đến sự sinh sản của sinh vật

Lời giải tham khảo:

Ví dụ về ảnh hưởng của một số yếu tố môi trường đến sự sinh sản của sinh vật là:

• Độ ẩm và nhiệt độ không khí quá cao hay quá thấp đều sẽ làm giảm hiệu quả thụ phấn và thụ tinh, làm tăng số lượng hạt lép ở thực vật.
• Nhiệt độ môi trường quá cao hoặc quá thấp ảnh hưởng đến quá trình sinh trứng ở động vật, ví dụ: Cá chép chỉ đẻ ở nhiệt độ trên 15°C.
• Điều chỉnh ánh sáng có thể khiến cho gà đẻ 2 trứng/ ngày.
• Trứng rùa được ấp ở nhiệt độ nhỏ hơn 23°C vào \(\frac{1}{3}\) của kỳ ấp trứng thì rất hiếm nở; trứng được ấp ở nhiệt độ lớn hơn 33°C trong thời gian dài sẽ làm chết phôi trứng dẫn đến trứng không nở được.

III. Vận dụng những hiểu biết về sinh sản hữu tính trong thực tiễn đời sống

Hoạt động

Dựa vào thông tin trên và liên hệ kiến thức đã học để thực hiện các yêu cầu và câu hỏi sau:

Câu 1: Trình bày các biện pháp điều khiển sinh sản ở thực vật. Lấy ví dụ trong thực tế.

Lời giải tham khảo:

Các biện pháp điều khiển sinh sản ở thực vật gồm có: Sử dụng hormone, điều chỉnh nhiệt độ, chế độ chiều sáng, chế độ dinh dưỡng, ...

Ví dụ: cây thanh long chỉ ra hoa, tạo quả vào mùa hè, muốn cây ra hoa vào mùa đông người ta thường thắp đèn chiếu sáng cho cây thanh long vào ban đêm.

Câu 2: Giải thích tại sao cần phải bảo vệ một số loài côn trùng như ong mật, ong bắp cày.

Lời giải tham khảo:

Cần phải bảo vệ một số loài côn trùng như ong mật, ong bắp cày vì những loài côn trùng này thụ phấn trong tự nhiên, nhằm nâng cao hiệu quả thụ phấn, giúp tăng năng suất quả và hạt.

Câu 3: Giải thích cơ sở của việc tạo thành quả không hạt và kể tên một số quả không hạt mà em biết.

Lời giải tham khảo:

Cơ sở của việc tạo thành quả không hạt là ngăn không cho hoa thụ phấn và kích thích bầu nhụy phát triển thành quả không hạt.

Một số loại quả không hạt gồm có: Chanh, nho, dưa hấu, bưởi, cam, táo,...

Câu 4: Việc trồng cây đúng thời vụ có ý nghĩa gì đối với quá trình sinh sản ở thực vật? Giải thích.

Lời giải tham khảo:

Nên trồng cây đúng thời vụ là vì các loại cây khác nhau sẽ có quá trình sinh sản khác vậy nên muốn cho cây sinh sản phát triển tốt thì phải trồng cây vào thời điểm có khí hậu, thời tiết phù hợp nhất đổi với cây, như vậy cây mới sử dụng được các yếu tố ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm... của môi trường phù hợp nhất và hiệu quả nhất cho thực vật.

Câu hỏi

Câu 1: Điều khiển số con và giới tính của đàn con có ý nghĩa như thế nào trong chăn nuôi?

Lời giải tham khảo:

Điều khiển số con và giới tính của đàn con có ý nghĩa quan trọng trong chăn nuôi, ta có thể điều khiển số con và giới tính của đàn con để đáp ứng tốt nhất mục đích, nhu cầu mong muốn của người chăn nuôi nhằm tăng hiệu quả kinh tế của đàn vật nuôi.

Câu 2: Em hãy nêu một số thành tựu về điều khiển sinh sản ở động vật trong chăn nuôi?

Lời giải tham khảo:

Một số thành tựu về điều khiển sinh sản ở động vật trong chăn nuôi là:

• Thụ tinh nhân tạo cho lợn, trâu, bò, cá để tăng hiệu suất thụ tinh, tạo ra số lượng con nhiều hơn đáp ứng nhu cầu con người.
• Thay đổi thời gian chiếu sáng để gà nuôi công nghiệp có thể đẻ 2 trứng/ngày.
• Điều khiển nhiệt độ ấp trứng để điều khiển giới tính con được sinh ra ở rùa: trứng rùa ủ ở nhiệt độ dưới 28°C sẽ nở thành con đực, trên 32°C thì nở thành con cái.
• Nuôi cá rô phi bột (cá nhỏ) bằng 17 - methyltestosterone (1 loại hormone testosterone tổng hợp) kèm theo vitamin C sẽ tạo ra 90% cá rô phi đực.