Bài 9: Sự truyền âm

Khởi động

Tiếng chim hót, tiếng cười, tiếng đàn, tiếng hát... là những âm thành. Âm thanh cung cấp thông tin về các sự kiện diễn ra xung quanh ta. Âm thanh (còn được gọi là sóng âm) truyền đi như thế nào?

Lời giải tham khảo:

Sự dao động của nguồn âm đã làm lan truyền sự nén, giãn không khí, làm lan truyền âm từ nguồn âm ra xung quanh nó.

I. Sự truyền âm trong không khí

Câu hỏi 1. Một viên bi được treo ở đầu sợi dây nhẹ, dao động như hình 9.3. Vị trí cân bằng của viên bi là ở vị trí nào?

Lời giải tham khảo:

Vị trí cân bằng của viên bi trong hình 9.3 trên là vị trí A.

II. Sự truyền âm trong chất rắn và chất lỏng

1. Truyền âm trong chất rắn

Câu hỏi 2. Trong thí nghiệm hình 9.6, khi áp cốc vào tai mình, bạn B nghe được tiếng nói của bạn A, âm đã truyền đến tai bạn B như thế nào? Hai bạn đứng cách nhau khoảng 10 mét. Mỗi người cầm một cốc giấy hoặc nhựa. Hai cốc được nối với nhau bằng sợi dây gắn vào đáy cốc (h9.6). Đầu tiên, bạn A nói nhỏ nhưng không đưa cốc lại gần miệng mình, bạn B không áp cốc vào tai thì không nghe được tiếng nói của bạn A. Sau đó, bạn A nói nhỏ vào cốc, bạn B áp cốc vào tai thì nghe được tiếng nói của bạn A.

Lời giải tham khảo:

Quan sát thí nghiệm hình 9.6 hai bạn học sinh thực hành thí nghiệm ta thấy, âm thanh được truyền từ bạn học sinh A đến tai bạn học sinh B bằng hai cách:

• Cách 1: Qua sợi dây nối giữa hai ống bơ mà 2 bạn đang cầm.
• Cách 2: Qua khoảng không khí giữa hai bạn học sinh.

II. Sự truyền âm trong chất rắn và chất lỏng

2. Truyền âm trong chất lỏng

Câu hỏi 3. Trong thí nghiệm ở hình 9.7, âm đo đồng hồ phát ra đã truyền đến tai ta qua những chất nào? Đặt đồng hồ có chuông đang reo vào một hộp nhựa trong và đậy kín nắp hộp. Treo hộp lơ lửng trong một bình nước và lắng tai nghe tiếng chuông đồng hồ phát ra.

Lời giải tham khảo:

Trong hình thí nghiệm ở hình 9.7, âm do đồng hồ phát ra truyền qua chất lỏng (nước), chất rắn ( hộp nhựa ), chất khí (âm đi ra ngoài không khí) và truyền đến tai ta.

Tìm hiểu thêm: Treo một đồng hồ có chuông (chạy bằng pin) trong một bình thủy tinh kín. Cho chuông đồng hồ kêu rồi dùng máy bơm hút dẫn không khí ra khỏi bình. Khi không khí trong bình càng ít, tiếng chuông nghe được càng nhỏ. Đến khi trong bình gần như hết không khí (gọi là chân không), gần như không nghe được tiến chuông nữa. Sau đó nếu cho không khí vào bình, ta lại nghe được tiếng chuông. Kết quả thí nghiệm này chứng tỏ điều gì?

Lời giải tham khảo:

Kết quả thí nghiệm trên chứng minh âm truyền được trong không khí, nhưng không truyền được trong môi trường chân không

Vận dụng 1. Hãy lấy một ví dụ chứng tỏ âm có thể truyền được cả trong chất khí, chất lỏng và chất rắn.

Lời giải tham khảo:

Khi ta đang ở trong tàu thám hiểm trên biển, vẫn có thể nghe thấy tiếng của bầy cá heo dưới nước, âm thanh từ bầy các heo truyền đến tai lần lượt qua các môi trường: chất lỏng (nước), chất rắn (vỏ bao bên ngoài con tàu), không khí.

Vận dụng 2. Khi các nhà du hành vũ trụ làm việc ở không gian bên ngoài tàu vũ trụ (chân không), họ có nói chuyện với nhau bình thường như khi trên mặt đất được không? Tại sao?

Lời giải tham khảo:

Khi các nhà du hành vũ trụ làm việc ở không gian bên ngoài tàu vũ trụ (chân không), họ không thể nói chuyện với nhau bình thường như khi trên mặt đất vì môi trường bên ngoài tàu vũ trụ là chân không, không thể truyền âm.