IBAITAP: Bài thơ được viết bằng chữ Hán nổi tiếng, nó miêu tả về cảnh đẹp thiên nhiên khoáng đạt, thanh tĩnh của Côn Sơn và giúp ta thấy nhân vật ta trong bài có một tâm hồn rất thi sĩ. Để hiểu rõ hơn về cảnh trí ở Côn Sơn cũng như tâm hồn thi sĩ của Nguyễn Trãi hãy cùng ibaitap đến với bài học “Bài ca Côn Sơn” nhé.
I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI THƠ “BÀI CA CÔN SƠN”
Bài thơ được sáng tác trong thời gian ông bị chèn ép và phải cáo quan về sống ở Côn Sơn.
II. TÓM TẮT BÀI THƠ “BÀI CA CÔN SƠN”
Bài thơ giúp ta thấy sự giao thoa giữa con người cùng thiên nhiên tươi đẹp. Qua đó nó cũng cho ta thấy tâm hồn ung dung, tự tại cùng nhân cách thanh cao và tâm hồn đầy thi sĩ của Nguyễn Trãi.
III. BỐ CỤC BÀI THƠ “BÀI CA CÔN SƠN”
Bài thơ có thể chia làm 2 phần:
- Phần 1 (4 câu thơ đầu): Quang cảnh thiên nhiên của Côn Sơn.
- Phần 2 (4 câu còn lại): Con người trong thiên nhiên ở Côn Sơn.
IV. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI THƠ “BÀI CA CÔN SƠN”
Câu 1: Em hãy dựa vào lời giới thiệu sơ lược về thể thơ lục bát ở chú thích để nhận dạng thể thơ của đoạn thơ được trích, dịch trong Bài ca Côn Sơn về số câu, số chữ trong câu, cách gieo vần. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 80)
Lời giải chi tiết:
- Bài thơ “Bài ca Côn Sơn” được viết theo thể thơ lục bát, số câu không hạn chế nhưng tối thiểu phải có 1 cặp câu lục bát (6 – 8) có 14 chữ,
- Hiệp vần đều là thanh bằng và được gieo ở phần vần chân và vần lưng (Chữ thứ sáu của câu sáu phải hiệp vần với chữ thứ sáu của câu 8 và chữ thứ tám của câu tám phải hiệp vần với chữ thứ sáu của câu sáu)
Câu 2 : Em hãy đếm trong đoạn thơ có mấy từ “ta” và trả lời các câu hỏi: (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 80)
a. Nhân vật ta là ai?
b. Hình ảnh và tâm hồn của nhân vật ta hiện lên trong đoạn thơ như thế nào?
c. Tiếng suối chảy rì rầm được ví với tiếng đàn cầm. Đá rêu phơi được ví với chiếu êm. Cách ví von đó giúp em cảm nhận được gì về nhân vật ta?
Lời giải chi tiết:
Trong đoạn thơ có tổng cộng là năm từ “ta”.
a) Nhân vật ta ở trong đoạn thơ trên là thi sĩ Nguyễn Trãi.
b) Hình ảnh và tâm hồn của nhân vật ta hiện lên trong đoạn thơ rất mực thảnh thơi nhân vật ta như đang đắm chìm vào cảnh trí Côn Sơn. Ta thấy qua những chi tiết:
- Nghe tiếng suối mà như thể tiếng đàn.
- Ngồi trên đá mà tưởng đang ngồi chiếu êm.
- Nằm dưới bóng mát mà ngâm thơ nhàn.
c) Cách ví von trên cho em thấy Nguyễn Trãi là người giàu tình cảm với thiên nhiên, giàu trí tưởng tượng như một người nghệ sĩ tinh tế.
Câu 3: Cùng với hình ảnh của nhân vật ta, cảnh tượng Côn Sơn được gợi tả bằng những chi tiết nào? Nhận xét về cảnh tượng Côn Sơn. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 80)
Lời giải chi tiết:
Cùng với hình ảnh của nhân vật ta, cảnh tượng Côn Sơn được miêu tả cùng các chi tiết: suối chảy rì rầm, bàn đá rêu phơi, rừng thông trúc xanh có bóng mát. Những hình ảnh trên cho em thấy được cảnh trí ở Côn Sơn rất nên thơ, khoáng đạt và thanh tĩnh.
Câu 4: Em có cảm nghĩ gì về hình ảnh nhân vật ta ngâm thơ nhàn trong bóng râm mát của trúc bóng râm? Từ đó, em thử hình dung thi sĩ Nguyễn Trãi ở Côn Sơn là con người như thế nào? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 80)
Lời giải chi tiết:
Hình ảnh nhân vật ta ngâm thơ nhàn trong bóng râm mát của trúc bóng râm cho ta thấy sự giao hòa giữa con người cùng cảnh vật. Từ hình ảnh đó em thấy nhân vật ta là một người có tâm hồn thi sĩ thanh cao, tất cả đều như nói lên một triết lý con người cùng thiên nhiên là một.
Câu 5: Hãy chỉ ra hiện tượng dùng điệp từ trong đoạn thơ và phân tích tác dụng của điệp từ đối với việc tạo nên giọng điệu của đoạn thơ. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 81)
Lời giải chi tiết:
- Điệp từ được lặp lại trong đoạn thơ như sau:
- Điệp từ “Côn Sơn” lặp 2 lần.
- Điệp từ “ta” lặp 5 lần.
- Điệp từ “trong” lặp 3 lần.
- Điệp từ “có” lặp 2 lần.
- Việc lặp lại cái điệp từ như vậy có tác dụng:
- Thể hiện sự phong phú đa dạng vốn có sẵn của Côn Sơn.
- Niềm say đắm của người với cảnh trí.
- Tạo tiết tấu nhịp nhàng du dương cho bài thơ.
V. Luyện tập
Cách ví von tiếng suối của Nguyễn Trãi trong hai câu thơ “Côn Sơn suối chảy rì rầm, Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai” và của Hồ Chí Minh trong câu thơ “Tiếng suối trong như tiếng hát xa” (Cảnh khuya) có gì giống và khác nhau?
Lời giải chi tiết:
- Cách ví von trên có hai điểm như sau:
- Đều là cách ví von của những tâm hồn thi sĩ và có khả năng hòa làm một với thiên nhiên.
- Sự khác nhau ở đây là hình ảnh so sánh. Một bên ví với tiếng đàn còn một bên lại ví với tiếng hát nhưng dẫu sao chúng đều là tiếng của âm nhạc nên cách tiếp nhận tiếng suối ở hai bài là như nhau.
