[SOẠN BÀI] BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN

I. CHUẨN BỊ ĐỌC

Câu 1: Hãy chia sẻ với bạn về một chuyện đáng nhớ mà em từng trải qua. (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 86)

Lời giải chi tiết:

Chuyện đáng nhớ nhất mà em đã từng trải qua là trốn học và bị bố mẹ phát hiện. Buổi học hôm đó không có môn chính nên em đã rủ các bạn trốn học đi chơi. Khi bố mẹ em biết em không bị đánh, cũng không bị mắng. Bố mẹ ôn tồn nhắc nhở về những đức tính trong cuộc sống, điều đó làm em rất ân hận và tự hứa với lòng rằng sẽ không bao giờ tái phạm để bố mẹ phải buồn nữa.

Câu 2: Dựa vào nhan đề và ấn tượng ban đầu của bản thân khi đọc lướt qua văn bản, em đoán xem “bài học đường đời đầu tiên” được nhân vật kể lại sau đây là bài học gì? (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 86)

Lời giải chi tiết:

Dựa vào nhan đề cùng ấn tượng đầu tiên khi đọc lướt qua văn bản theo em bài học đường đời đầu tiên sẽ được nhân vật kể là những vấp ngã đầu tiên khi bước ra cuộc sống. Và đây có lẽ là bài học khiến nhân vật nhận ra được sai lầm của mình và từ đó thay đổi bản thân.

II. TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

Câu 1: Những chi tiết miêu tả ngoại hình nhân vật “tôi” trong đoạn này là lời của ai? Điều này giúp em biết được gì về tính cách nhân vật? (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 87)

Lời giải chi tiết:

Những chi tiết miêu tả ngoại hình của nhân vật “tôi” trong đoạn này là lời kể của Dế Mèn. Điều này giúp em biết Dế Mèn là nhân vật có tính cách tự tin về vẻ bề ngoài cùng sức mạnh của mình.

Câu 2: Qua cách nhân vật “tôi” tự miêu tả hành động của mình ở đoạn này, em biết thêm điều gì ở đặc điểm nhân vật? (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 87)

Lời giải chi tiết:

Qua cách nhân vật “tôi” tự miêu tả hành động của mình em thấy nhân vật đó đặc điểm: kiêu căng, tự phụ, hống hách và cậy sức bắt nạt kẻ yếu.

Câu 3: Những từ ngữ “hung hăng”, “hống hách”, “ngu dại”, “ân hận” cho thấy nhân vật “tôi” có thái độ và đánh giá như thế nào về trải nghiệm sắp kể ra dưới đây? (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 87)

Lời giải chi tiết:

Những từ ngữ “hung hăng”, “hống hách”, “ngu dại”, “ân hận” cho thấy thái độ ân hận, hối lỗi và tự đánh giá đó là sự ngu ngốc, dại dột về những sự việc đã trải qua của nhân vật “tôi”, 

Câu 4: Việc Dế Choắt muốn đào một cái ngách sang nhà nhân vật “tôi” phòng khi có kẻ nào bắt nạt cho thấy Dế Choắt suy nghĩ, đánh giá như thế nào về nhân vật “tôi”? (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 89)

Lời giải chi tiết:

Việc làm của Dế Choắt cho thấy Dế Choắt tự biết sức khỏe của bản thân và nghĩ rằng Dế Mèn là người khỏe mạnh và còn là người hàng xóm tốt bụng Dế Mèn là người khỏe mạnh.

Câu 5: Cụm từ “đứa ích kỉ” thể hiện sự nhận thức của ai? Tự nhận thức về điều gì? (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 91)

Lời giải chi tiết:

Cụm từ “Đứa ích kỉ” thể hiện sự nhận thức của Dế Mèn. Chú đã tự nhận thức ra được sự ích kỉ chỉ nghĩ đến lợi ích và thỏa mãn được thú vui của bản thân mà không nghĩ đến những hậu quả mà mình gây ra.

III. SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

Câu 1: Thời điểm Dế Mèn kể lại cho chúng ta nghe bài học đường đời đầu tiên là trước hay sau cái chết của Dế Choắt? Dựa vào chi tiết nào mà em cho là như vậy? (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 92)

Lời giải chi tiết:

Sau cái chết của Dế Choắt, Dế Mèn đã kể lại cho chúng ta nghe bài học đường đời đầu tiên. Em cho là như vậy dựa vào chi tiết “Tôi đem xác Dế Choắt đến chôn vào một vùng cỏ bùm tum. Tôi đắp thành nấm mộ to. Tôi đứng lặng giờ lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên”.

Câu 2: Dựa vào gợi ý trong bảng dưới đây, em hãy tìm một vài câu thể hiện lời kể của Dế mèn (lời kể xưng “tôi”) và lời đối thoại của Dế Mèn với nhân vật khác. (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 92)

Lời giải chi tiết:

Câu 3: Tìm những chi tiết thể hiện ngoại hình, hành động, ngôn ngữ và tâm trạng của nhân vật Dế Mèn. Trên cơ sở đó, nhận xét về tính cách của Dế Mèn. (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 92)

Lời giải chi tiết:

Các chi tiết trong bài thể hiện ngoại hình, hành động, ngôn ngữ và tâm trạng của nhân vật Dế Mèn là :

• Thể hiện ngoại hình là: Đôi càng mẫm bóng, vuốt cứng, nhọn hoắt, cánh dài, răng đen nhánh, râu dài uốn cong, hùng dũng.
• Thể hiện hành động là: Tôi co cẳng lên, đạm phanh phách vào các ngọn cỏ, Tôi đi đứng oai vệ, Tôi đã quát mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ; thỉnh thoảng, tôi ngứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó lấm láp vừa ngơ ngác dưới đầm lên.
• Ngôn ngữ thể hiện là: gọi Dế Choắt là “chú mày” với giọng điệu khinh khỉnh.
• Tâm trạng thể hiện là: Tôi lấy làm hãnh hiện với bà con về cặp râu ấy lắm, Tôi tợn lắm, tôi cho là tôi giỏi; thoát nạn rồi mà còn ân hận quá, ân hận mãi.

⇒ Qua những điều trên có thể thấy Dế Mèn là chàng thanh niên trẻ trung, yêu đời và tự tin. Nhưng bởi tự ý thức được vẻ bề ngoài và sức mạnh của mình, Dế Mèn đã kiêu căng, tự phụ, hống hách và cậy sức bắt nạt kẻ yếu. 

Câu 4: Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn rút ra sau sự việc xảy ra với Dế Choắt là gì? Theo em, việc tác giả để cho Dế Mèn tự kể lại câu chuyện của mình bằng ngôi thứ nhất có tác dụng thế nào trong việc thể hiện bài học ấy? (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 92)

Lời giải chi tiết:

- Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn rút ra cho mình sau sự việc xảy ra với Dế Choắt là không nên hung hăng bậy bạ và hành động thiếu suy nghĩ.

- Theo em việc tác giả sử dụng ngôi kể thứ nhất vì muốn Dế Mèn tự kể lại câu chuyện của mình. Khiến câu chuyện trở nên chân thực, khách quan và nhân vật có thể bộc lộ  rõ nhất tâm trạng và cảm xúc của mình khi trải qua.

Câu 5: Có thể xem cái chết của Dế Choắt là một bước ngoặt khiến Dế Mèn thay đổi cách nhìn về bản thân và về người khác không? Vì sao? (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 93)

Lời giải chi tiết:

Có  thể xem cái chết của Dế Choắt là một bước ngoặt với Dế Mèn vì qua sự việc đó Dế Mèn đã nhận ra được những sai lầm của bản thân. Đó là sự ích kỉ, coi thường người khác cùng thói kiêu căng, tự phụ.

Câu 6: Những dấu hiệu nào giúp em nhận biết Bài học đường đời đầu tiên là truyện đồng thoại? (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 93)

Lời giải chi tiết:

Những dấu hiệu để em nhận biết được Bài học đường đời đầu tiên là truyện đồng thoại là:

• Nhân vật trong truyện là các loài vật đã được nhân hóa: Dế Mèn, Dế Choắt, Chị Cốc, chị Cào Cào.
• Thể hiện được những đặc điểm sinh hoạt của loài vật cũng như ngoại hình của Dế Mèn bằng những chi tiết đặc trưng cho loài dế như (râu, đôi càng, đôi cánh, đầu, cái răng đen) và hành động của Dế Mèn như (đạp phanh phách lên ngọn cỏ, đào hang). Những đặc điểm đó cũng thể hiện đặc điểm của con người cũng như tính cách của Dế Mèn như (tự tin, trẻ trung, yêu đời….)

Câu 7: Từ trải nghiệm và bài học của Dế Mèn, em hiểu thêm điều gì về lỗi lầm của những người ở tuổi mới lớn và về thái độ cần có trước những lỗi lầm có thể mắc phải trong cuộc sống? (SGK Ngữ văn 6 tập 1- trang 93)

Lời giải chi tiết:

Từ trải nghiệm và bài học của Dế Mèn em hiểu tuổi mới lớn, sống trong một thế giới quá nhỏ bé xung quanh chỉ có những người hiền lành nên dễ tự phụ ngông cuồng với tài bà của mình và có thái độ kiêu căng. Đây là những lỗi lầm dễ mắc phải nhất của tuổi mới lớn. Trước những sai lầm đó chúng ta phải tự biết nhận ra và sửa sai.