[SOẠN BÀI] ĐẶC ĐIỂM CỦA VĂN BẢN BIỂU CẢM

I. TÌM HIỂU ĐẶC ĐIỂM CỦA VĂN BIỂU CẢM

1. Đọc bài văn Tấm gương (trang 84 SGK Ngữ văn 7 tập 1) và trả lời các câu hỏi sau:

a. Bài văn Tấm gương biểu đạt tình cảm gì?

b. Để biểu đạt tình cảm đó, tác giả bài văn đã làm như thế nào?

c. Bố cục bài văn gồm mấy phần? Phần Mở bài và Kết bài có quan hệ với nhau như thế nào? Phần Thân bài đã nêu lên những ý gì? Những ý đó liên quan đến chủ đề bài văn như thế nào?

d. Tình cảm và sự đánh giá của tác giả trong bài có rõ ràng, chân thực không. Điều đó có ý nghĩa như thế nào đối với giá trị bài văn.

Lời giải chi tiết: 

a) Bài văn Tấm gương biểu dương tính trung thực của con người và phê phán thói xu nịnh, dối trá.

b) Để biểu được đạt tình cảm đó, tác giả đã chọn hình ảnh tấm gương vì tấm gương luôn phản chiếu hình ảnh trung thực nhất và đem ví tấm gương với người bạn trung thực để ca ngợi phẩm chất trung thực.

c) 

- Bố cục của bài văn gồm 3 phần:

• Mở bài: Từ đầu cho đến…. “trong sạch như từ lúc mẹ cha sinh ra nó”.
• Thân bài: Tiếp cho đến… “mà lòng không hổ thẹn”.
• Kết bài: Còn lại.

- Phần mở bài và phần kết bài tương ứng với nhau về phần ý. Phần thân bài đã nêu lên các đức tính của tấm gương và làm nổi bật chủ đề của bài văn.

=> Những ý đó gắn bó mật thiết với nhau cùng chủ đề và làm nổi bật lên chủ đề của bài văn.

d) Tình cảm và sự đánh giá của tác giả trong bài viết là rất rõ ràng và chân thực không thể bác bỏ được. Điều đó giúp cho bài văn tạo sự xúc động và chân thành trong lòng của người đọc.

2. Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi

Mẹ ơi! Con khổ quá mẹ ơi! Sao mẹ đi lâu thế? Mãi không về! Người ta đánh con vì con dám cướp lại đồ chơi của con mà con người ta giằng lấy. Người ta chửi con, chửi cả mẹ nữa! Mẹ xa con, mẹ có biết không?

(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

Đoạn văn trên biểu hiện tình cảm gì? Tình cảm ở đây được biểu hiện trực tiếp hay gián tiếp? Em dựa vào dấu hiệu nào để đưa ra nhận xét của mình?

Lời giải chi tiết: 

- Đoạn văn trên thể hiện nỗi đau khổ của đứa con khi mẹ đi xa và phải sống với gia đình nhà dì và luôn bị hắt hủi, ngược đãi cậu luôn mong muốn mẹ về để được giải thoát. Tình cảm ở đây được biểu hiện một cách trực tiếp. Em nhận ra điều đó dựa vào tiếng kêu, tiếng gọi cùng tiếng than thở của người con.

II. LUYỆN VĂN

Đọc bài Hoa học trò (trang 87 SGK Ngữ văn 7 tập 1) và trả lời câu hỏi

a. Bài văn thể hiện tình cảm gì? Việc miêu tả hoa phượng đóng vai trò gì trong bài văn biểu cảm này? Vì sao tác giả gọi hoa phượng là hoa-học-trò?

b. Hãy tìm mạch ý của bài văn.

c. Bài văn được biểu cảm trực tiếp hay gián tiếp?

Lời giải chi tiết: 

a) Bài văn thể hiện tình cảm buồn khi phải xa thầy cô và nhớ nhung khi phải rời xa bạn bè vào những ngày hè. Việc miêu tả hoa phượng để gợi nhớ tình cảm của học sinh. Tác giả gọi hoa phượng là hoa học trò vì nó gắn liền với biết bao kỷ niệm vui buồn của tuổi học trò.

b) Mạch ý của bài văn gồm 3 đoạn:

• Đoạn 1: Hoa phượng khơi gợi bao nỗi niềm chia xa vào mùa hè trong lòng con người.
• Đoạn 2: Phượng đã chứng kiến mọi thứ của học trò
• Đoạn 3: Phượng rơi những cánh hoa như khóc vì thời gian đợi chờ dài đằng đẵng.

c. Bài văn được biểu cảm trực tiếp nhưng cũng có hình thức biểu cảm gián tiếp.