[TÓM TẮT] & [SOẠN BÀI] MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM

I. HOÀN CẢNH RA ĐỜI BÀI “MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM”

Được trích từ tập “Hà Nội ba sáu phố phường” năm 1943 đây là tập tùy bút viết về cảnh sắc và phong vị Hà Nội.

II. TÓM TẮT BÀI “MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM”

Nét đẹp văn hóa cùng phong vị đặc sắc của thứ quà dân dã bình dị “cốm” nhưng lại đậm đà hương vị thể hiện bản sắc văn hóa lâu đời của người dân kinh kì.

III. BỐ CỤC BÀI “MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM”

Bài tùy bút có thể chia thành 3 phần:

• Phần 1 (từ đầu đến… thuyền rồng): Gợi lại cách làm cốm và bán cốm.
• Phần 2 (tiếp theo đến… nhũn nhặn): Những giá trị văn hóa của cốm gắn liền với phong tục của dân tộc.
• Phần 3 (còn lại): Cách thưởng thức cốm và mua chúng một cách có văn hóa.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI “MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM”

Câu 1: Bài tuỳ bút nói về cái gì? Để nói về đối tượng ấy, tác giả đã sử dụng những phương thức biểu đạt nào (miêu tả thuyết minh, bình luận)? Phương thức biểu đạt nào là chủ yếu? Bài văn có mấy đoạn? Nội dung chính của mỗi đoạn là gì? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 162)

Lời giải chi tiết:

Bài tùy bút nói về nét đẹp văn hóa cùng phong vị đặc sắc của cốm. Tác giả đã sử dụng các phương thức biểu đạt như miêu tả, kể, nhận xét và bình luận nhưng phương thức biểu đạt chính vẫn là yếu tố trữ tình là việc biểu hiện trực tiếp cảm xúc của tác giả.

Bài tùy bút có thể chia thành 3 phần:

• Phần 1 (từ đầu đến… thuyền rồng): Gợi lại cách làm cốm và bán cốm.
• Phần 2 (tiếp theo đến… nhũn nhặn): Những giá trị văn hóa của cốm gắn liền với phong tục của dân tộc.
• Phần 3 (còn lại): Cách thưởng thức cốm và mua chúng một cách có văn hóa.

Câu 2: Đọc đoạn văn từ đầu đến “trong sạch của trời đất” và cho biết: (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 162)

- Tác giả đã mở đầu bài viết về cốm bằng những hình ảnh, chi tiết nào?

- Những cảm giác, ấn tượng nào của tác giả đã tạo nên tính biểu cảm của đoạn văn

Lời giải chi tiết:

- Tác giả đã mở đầu bài viết bằng những hình ảnh chi tiết là:

• Hương thơm của lá sen trong cơn gió mùa hạ, gợi nhớ mùi hương của món quà thuần khiết.
• Hương thơm của những bông lúa non trên cánh đồng xanh.

- Những cảm giác, ấn tượng tạo nên tính biểu cảm của đoạn văn là:

• Hình ảnh đẹp tinh tế và đầy sức gợi: hồ sen, đồng, lúa, bông lúa và giọt sữa lúa cùng ngào ngạt hương thơm: hương sen, hương lúa, hương sữa.
• Liên tưởng rất đẹp và rất nên thơ với một tấm lòng trân trọng.
• Giọng văn rất nhẹ nhàng sâu lắng. Từng câu văn có nhịp điệp như một đoạn văn xuôi.

Câu 3: Tác giả nhận xét như thế nào về tục lệ dùng hồng, cốm làm đồ sêu tết của nhân dân ta? Sự hoà hợp, tương xứng của hai thứ ấy đã được phân tích trên những phương diện nào? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 162)

Lời giải chi tiết:

Tác giả nhận xét về tục lệ dùng hồng, cốm làm đồ sêu tết của nhân dân ta là rất phù hợp.

• Cốm chính là thức quý dâng lên đất trời mang thanh vị vừa thanh nhã vừa đậm đà của đồng quê.
• Cốm cùng với hồng là biểu trưng cho sự gắn bó dùng chúng làm vật dùng trong lễ nghi rất có ý nghĩa.
• Sự hòa hợp cùng tương xứng ấy được tác giả phân tích trên phương diện màu sắc và hương vị.
• Màu sắc quý giá, hài hòa, hương vị hòa hợp và nâng đỡ để hạnh phúc được bền lâu.

Câu 4: “Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam”. Em cảm nhận như thế nào về nhận xét ấy của tác giả? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 163)

Lời giải chi tiết:

Đây chính là đoạn văn mà tác giả đã nêu lên ý nghĩa cùng giá trị và hương vị của món quà cốm.

• Giá trị: Cốm là thức quà độc đáo và riêng biệt của đất nước.
• Ý nghĩa: Cốm là lễ phẩm của những cánh đồng lúa bát ngát xanh.
• Hương vị: Cốm mang trong mình hương vị mộc mạc giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam.

⟹ Đoạn văn tuy ngắn nhưng ý nghĩa khái quát lại rất cao.

Câu 5: Đoạn văn sau của bài văn (từ “cốm không phải thức quà của người vội” đến hết) bàn về sự thưởng thức cốm. Sự tinh tế và thái độ trân trọng của tác giả đối với việc thưởng thức một món quà bình dị đã được thể hiện như thế nào trong bài? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 163)

Lời giải chi tiết:

Sự tinh tế khi thưởng thức cốm thể hiện ở chỗ: ăn cốm không thể ăn vội ăn vàng mà phải ăn thong thả, vừa ngẫm nghĩ thì mới có thể cảm hết được hương thơm, vị ngon, sự tươi mát của lá non và cái dịu dàng thanh đạm của thảo mộc. Mua cốm chính là nâng đỡ, vuốt ve, kính trọng lộc trời cùng công sức của con người. Mua cốm một cách có văn hóa thì khi thưởng thức sẽ trang nhã, ngon hơn và đẹp hơn.

Câu 6: Bài văn thể hiện nét đặc sắc của ngòi bút Thạch Lam là thiên về cảm giác tinh tế, nhẹ nhàng mà sâu sắc. Em hãy tìm và phân tích một số VD cụ thể trong bài văn để chứng minh nhận xét đó. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 163)

Lời giải chi tiết:

Bài văn đã thể hiện nét đặc sắc của ngòi bút Thạch Lam là thiên về cảm giác tinh tế, nhẹ nhàng mà sâu sắc nó được thể hiện rõ qua việc miêu tả và bộc lộ cảm xúc như sau:

• Khi hạt lúa hình thành làm nên hạt lúa non mang chất quý trong sạch của đất trời.
• Sự tinh tế còn được thể hiện ở việc Thạch Lam đã miêu tả và bộc lộ cảm xúc về sự hài hòa của màu sắc cùng hương vị được chọn làm vật phẩm dùng trong nghi lễ.
• Khi ông nói về cách thưởng thức cốm đã cho ta thấy khả năng phân tích cảm giác.

→ Thạch Lam phải là người am hiểu sống tinh tế, nhạy cảm và tỉ mỉ thì mới có thể thể hiện giá trị của một thứ quà bình dị.

V. Luyện tập

Sưu tầm một số câu thơ, ca dao có nói đến cốm.

Nếu em lòng dạ đổi thay

Cốm này bị mốc, hồng này long tai.

(Ca dao)

   Gió thổi mùa thu hương cốm mới

Tôi nhớ những ngày thu đã xa 

     Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội

 Những phố dài xao xác hơi may

(Đất nước - Nguyễn Đình Thi)

Lúa nếp đồng quê sắp chín ửng màu

Tôi cùng bạn bè rủ nhau ra tuốt lúa

Bắc nồi rang rồi cùng nhau nhóm lửa

Mùi thơm lừng hương cốm của nhà quê

(Hương cốm mùa thu- Nguyễn Đình Huân)