[SOẠN BÀI] NHÂN VẬT GIAO TIẾP

Câu 1: Đọc đoạn trích sau và phân tích theo các câu hỏi bên dưới. (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 18)

Lời giải chi tiết:

a. Hoạt động giao tiếp trên, các nhân vật giao tiếp gồm: Tràng, mấy cô gái và "thị". Họ có đặc điểm như sau:

• Lứa tuổi: Đều là những người trẻ.
• Giới tính: Đều là nữ, trừ nhân vật Tràng.
• Tầng lớp xã hội: Đều là những người dân lao động nghèo đói.

b. Các nhân vật chuyển vai người nói - người nghe luân phiên nhau:

• Lượt 1: Tràng là người nói và người nghe là mấy cô gái.
• Lượt 2: Mấy cô gái là người nói còn Tràng và "thị" là người nghe.
• Lượt 3: "Thị" là người nói còn người nghe là Tràng (chủ yếu) và mấy cô gái.
• Lượt 4: Tràng là người nói còn người nghe là Thị.

- Lượt nói đầu tiên của Thị là hướng tới Tràng.

c. Các nhân vật giao tiếp trên đều có vị trí bình đẳng trong xã hội.

d. Họ hoàn toàn xa lạ khi bắt đầu cuộc giao tiếp sau đó họ dần thân với nhau hơn.

e. Những đặc điểm về vị thế xã hội, quan hệ thân sơ, giới tính, nghề nghiệp đã tác động tới các nhân vật giao tiếp, ban đầu họ đùa để thăm dò sau nhưng sau đó khi quen nhau họ mạnh dạn hơn. 

Câu 2: Đọc đoạn trích sau và phân tích theo các câu hỏi nêu ở dưới. (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 19)

Lời giải chi tiết:

a. Trong đoạn trích trên có những nhân vật giao tiếp là: Bá Kiến, mấy bà vợ Bá Kiến, dân làng, Lý Cường và Chí Phèo.

- Trong trường hợp nói với Chí Phèo và Lý Cường là Bá Kiến nói với một người nghe. Còn khi nói với mấy bà vợ, dân làng thì Bá Kiến nói cho nhiều người nghe và trong đó có cả Chí Phèo.

b. Vị thế xã hội của Bá Kiến so với từng người nghe là:

• Với mấy bà vợ - Bá Kiến là chồng (chủ của gia đình) nên quát, thị uy.
• Với dân làng - Bá Kiến là “cụ lớn” thuộc tầng lớp trên, nên lời nói có vẻ tôn trọng nhưng thực chất là đuổi đi. 
• Với Chí Phèo - Bá Kiến vừa là ông chủ cũ và vừa là kẻ đã đẩy Chí Phèo vào tù. Hắn nói như thăm dò, dỗ dành và có lúc lại có vẻ như đề cao, coi trọng.
•  Với Lí Cường - Bá Kiến tỏ ra giận giữ, trách mắng nhưng thực chất chỉ để xoa dịu Chí Phèo.

c. Đối với Chí Phèo, Bá Kiến đã dùng chiến lược dẹp đám đông để cô lập hắn. Bá Kiến dùng lời lẽ nhẹ nhàng để xoa dịu tâm trí của Chí Phèo sau đó thân mật xưng hô như người nhà để khích lệ và tạo sự thân thiết.

• Nâng cao vị thế của Chí Phèo lên ngang hàng với mình để trấn an, khiến Chí Phèo thấy bản thân được hãnh diện, ngang hàng với gia đình danh giá nhất làng.

d. Với chiến lực giao tiếp ấy Bá Kiến đã đạt được mục đích và hiệu quả giao tiếp. Những người nghe trong cuộc hội thoại với Bá Kiến đều răm rắp nghe theo lời Bá Kiến, đến cả Chí Phèo tuy hung hãn là thế nhưng cuối cùng cũng bị khuất phục. 

LUYỆN TẬP

Câu 1: Phân tích sự chi phối của vị thế xã hội ở các nhân vật đối với lời nói của họ trong đoạn trích sau. (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 21)

Lời giải chi tiết:

Câu 2: Phân tích mối quan hệ giữa đặc điểm về vị thế xã hội, nghề nghiệp, giới tính, văn hoá… của các nhân vật giao tiếp với đặc điểm trong lời nói của từng người ở đoạn trích sau: (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 21)

Lời giải chi tiết:

- Thái độ cùng lời nói của nhân vật giao tiếp:

• Viên đội sếp Tây: Quát tháo.
• Chú bé con: Thầm thì.
• Chị con gái: Thốt ra.
• Anh sinh viên: Kêu lên.
• Bác cu-li-xe: Thở dài.
• Nhà nho: Lẩm bẩm.

- Xét về vị thế xã hội, nghề nghiệp, giới tính, văn hóa của các nhân vật giao tiếp với đặc điểm lời nói như sau:

• Chú bé nhỏ tuổi nên cách nói rất ngộ nghĩnh, hồn nhiên.
• Chị con gái là phụ nữ trẻ nên chú trọng về cách ăn mặc và khen với vẻ thích thú.
• Anh sinh viên là người chưa trải đời nên nói như một cách phỏng đoán chắc chắn.
• Bác cu-li-xe chỉ chú ý tới đôi ủng,
• Nhà Nho có trình độ, chú ý tới tướng mạo và phán bằng câu thành ngữ thâm sâu.

⇒ Tất cả các nhân vật đều có thái độ cùng cử chỉ thể hiện sự mỉa mai, châm biếm.

Câu 3: Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi nêu ở dưới. (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 21)

Lời giải chi tiết:

a. Bà lão hàng xóm và chị Dậu là mối quan hệ hàng xóm láng giềng thân tình. Điều đó được thể hiện qua cách xưng hô.

b. Hai nhân vật luân phiên đổi vai khi giao tiếp:

• Bà lão hàng xóm hỏi thăm - chị Dậu cảm ơn.
• Bà lão hàng xóm hỏi về bệnh tình của anh Dậu - chị Dậu trả lời một cách tỉ mỉ.
• Bà lão hàng xóm mách hãy trốn đi - chị Dậu tán thành và nghe theo.

c. Lời nói và cách nói thân tình, gần gũi thể hiện sự thấu hiểu, đồng cảm đây là nét văn hoá đáng trân trọng giữa tình làng nghĩa xóm, tối lửa tắt đèn có nhau.