[TÓM TẮT] & [SOẠN BÀI] QUA ĐÈO NGANG - BÀ HUYỆN THANH QUAN

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI THƠ “QUA ĐÈO NGANG”

Được ra đời vào khoảng thế kỉ XIX khi Bà Huyện Thanh Quan lần đầu xa nhà xa quê vào Huế nhận chức quan của mình.

II. TÓM TẮT BÀI THƠ “QUA ĐÈO NGANG”

Thể hiện nỗi nhớ nước, thương nhà cùng nỗi buồn cô đơn thầm lặng của tác giả khi đứng trước cảnh Đèo Ngang hoang sơ chỉ thấp thoáng sự sống của con người.

III. BỐ CỤC BÀI THƠ “QUA ĐÈO NGANG”

Bài thơ được chia thành 4 phần: đề - thực - luận - kết

• Phần 1 (2 câu đề): cái nhìn chung về cảnh vật ở Đèo Ngang.
• Phần 2 (2 câu thực): miêu tả cuộc sống con người tại Đèo Ngang.
• Phần 3 (2 câu luận): tâm trạng tác giả khi nhìn thấy những cảnh vật ấy.
• Phần 4 (2 câu kết): nỗi cô đơn lên cao đến tột cùng của tác giả.

IV HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI THƠ “QUA ĐÈO NGANG”

Câu 1: Căn cứ vào lời giới thiệu về thể thất ngôn bát cú Đường luật ở chú thích, em hãy nhận dạng thể thơ của bài Qua Đèo Ngang về số câu, số chữ trong câu, cách gieo vần, phép đối giữa câu 3, câu 4, câu 5 với câu 6. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 103)

Lời giải chi tiết:

Bài thơ “Qua Đèo Ngang” được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật (8 câu mỗi câu 7 chữ hợp vần ở cuối câu 1 cùng chữ cuối câu chẵn). Có phép đối ở bốn câu thơ giữa ( câu thực cùng câu luận).

Câu 2: Cảnh tượng Đèo Ngang được miêu tả ở thời điểm nào trong ngày? Thời điểm đó có lợi thế gì trong việc bộc lộ tâm trạng của tác giả? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 103)

Lời giải chi tiết:

Cảnh tượng Đèo Ngang được miêu tả ở thời điểm xế chiều, đó là lúc ngày sắp tàn. Chiều tà luôn là thời điểm dễ gợi lên nỗi buồn trong lòng con người nhất. Đó là thời điểm tốt nhất để tác giả bộc lộ tâm trạng cô đơn của mình lúc qua đèo ngang.

Câu 3: Cảnh Đèo Ngang được miêu tả gồm những chi tiết gì? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 103)

Lời giải chi tiết:

Cảnh đèo Ngang được miêu tả qua các chi tiết như sau: cỏ, cây, hoa, lá, dãy núi, con sông, cái chợ, mấy túp nhà, có tiếng chim cuốc và chim đa đa và có vài chú tiều. Tác giả đã khéo dùng các từ láy như: lom khom, lác đác cùng các từ tượng thanh như: quốc quốc, gia gia để đặc biệt gợi hình và gợi cảm, nó càng gợi lên cảm giác hoang vắng cùng quạnh hiu.

Câu 4: Hãy nhận xét về cảnh tượng đèo Ngang qua sự miêu tả của Bà Huyện Thanh Quan. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 103)

Lời giải chi tiết:

Cảnh tượng đèo Ngang qua sự miêu tả của Bà Huyện Thanh Quan là một bức tranh thiên nhiên có sự sống của con người nhưng rất hoang sơ. Núi đèo bát ngát và vắng lặng thể hiện tâm trạng buồn nhớ,  cô đơn cùng bâng khuâng của tác giả.

Câu 5: Hãy hình dung tâm trạng của Bà Huyện Thanh Quan khi qua Đèo Ngang. Tâm trạng đó được thể hiện qua hai hình thức: mượn cảnh nói tình và trực tiếp tả tình như thế nào? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 103)

Lời giải chi tiết:

- Qua những câu thơ của Bà Huyện Thanh Quan khi qua Đèo Ngang em thấy nỗi nhớ nước, nhớ nhà cùng tâm trạng cô đơn của bà.

- Hình thức mượn cảnh nói tình: thông qua cảnh vật để giãi bày tâm trạng, thông qua tiếng chim để nhớ về quá khứ nước nhà. 

- Hình thức trực tiếp tả tình: được thể hiện qua câu thơ cuối cùng. Đó là mảnh tình riêng sâu sắc cùng nỗi thấm thía của tác giả.

Câu 6: Nói đến mảnh tình riêng giữa cảnh: trời, non, nước bao la ở Đèo Ngang thì có gì khác với cách nói một mảnh tình riêng trong một không gian chật hẹp. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 104)

Lời giải chi tiết:

Nói đến mảnh tình riêng giữa cảnh: trời, non, nước bao la ở Đèo Ngang khác hoàn toàn với cách nói một mảnh tình riêng trong một không gian chật hẹp. Vì đó là hình ảnh tương quan đối lập. Không gian càng bao la rộng lớn bao nhiêu thì nỗi buồn và nỗi cô đơn càng nặng nề bấy nhiêu.

V. Luyện tập

Tìm hàm nghĩa của cụm từ Ta với ta.

Lời giải chi tiết:

Hàm nghĩa giữa cụm từ "Ta với ta" là chỉ chính bản thân tác giả, thể hiện nỗi cô đơn cùng nỗi buồn sâu sắc.