[TÓM TẮT] & [SOẠN BÀI] HẠNH PHÚC CỦA MỘT TANG GIA

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM HẠNH PHÚC CỦA MỘT TANG GIA

Được trích từ chương thứ XV trong tiểu thuyết “Số đỏ”, tên đầy đủ của chương này là ““Hạnh phúc của một tang gia – Văn Minh nữa cũng nói vào – Một đám ma gương mẫu”.

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM HẠNH PHÚC CỦA MỘT TANG GIA

Chuyện xoay quanh câu chuyện của người chết đó là cụ cố Hồng từ khi ngấp ngoải đến khi chết thật. Câu chuyện bắt đầu nhặng xị từ khi ông cụ mất và có cũng chỉ có ý nghĩa từ giây phút ấy. Cái chết của cụ đã để lại cho con cháu cơ hội để khoe mẽ với thiên hạ, những nghịch lý về “thế hệ con cháu” hiếu thảo bằng những bộ trang phục nửa tây nửa ta cùng những trò “Mèo mả gà đồng” của dâu con lẫn những người xung quanh. Đám ma to tát của cụ cố Hồng là một cuộc diễu hành của một buổi lễ hội di động được sử dụng mọi trò hề của tầng lớp thượng lưu. Qua đoạn trích, Vũ Trọng Phụng muốn phơi bày sự lố lăng, phi đạo đức và truyền thống của những kẻ sống núp dưới gót giày thực dân xâm lược. Đây là bức tranh toàn cảnh của xã hội đương thời đầy thối nát khi ấy.

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM HẠNH PHÚC CỦA MỘT TANG GIA

Truyện có thể chia thành 3 phần như sau:

• Phần 1 (từ đầu cho đến cho Tuyết vậy): Niềm vui cùng hạnh phúc của các thành viên khi cụ tổ mất.
• Phần 2 (tiếp theo đến đám cứ đi): Cảnh lố bịch của một đám ma gương mẫu. 
• Phần 3 (còn lại): Cảnh những người đi dự đám tang.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM HẠNH PHÚC CỦA MỘT TANG GIA

Câu 1: Hạnh phúc của một tang gia là một phần của nhan đề chương XV tiểu thuyết Số đỏ do chính Vũ Trọng Phụng đặt. Anh (chị) có suy nghĩ gì về nhan đề này và tình huống trào phúng của đoạn trích? (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 128)

Lời giải chi tiết:

- Cách Vũ Trọng Phụng đặt nhan đề rất lạ nó gây được cảm giác tò mò cho người đọc và cũng thể hiện lên một nghịch lý nực cười đó là trong nhà có tang mà lại có hạnh phúc.

- Mâu thuẫn trào phúng đã nằm ngay trong nhan đề, đám con cháu vô cùng hạnh phúc khi cụ Tổ chết vì chúng đã phải chờ đợi quá lâu. Cụ Tổ mất chúng sung sướng vì sẽ được hưởng gia tài.

- Vũ Trọng Phụng đã xây dựng nên bối cảnh một tang gia bối rối chẳng những vậy mà nó còn rất lo lắng và bận rộn. Nhưng nghịch lý được bộc lộ không phải cho một đám tang mà là tổ chức sao cho chu đáo, linh đình như một ngày vui, như một đám hội. Cách đặt nhan đề vừa gây sự chú ý cho người đọc và cũng vừa để phản ánh một sự thật mỉa mai, hài hước và tàn nhẫn.

Câu 2: Vì sao cái chết của cụ cố tổ lại là niềm hạnh phúc của mọi thành viên trong gia đình cụ? Phân tích những niềm hạnh phúc khác nhau của mỗi người trong đại gia đình cụ cố Hồng và những người đến đưa đám ma do cái chết của cụ cố tổ đem lại. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 128)

Lời giải chi tiết:

- Cái chết của cụ cố tổ lại là niềm hạnh phúc của mọi thành viên trong gia đình cụ vì con cháu của cụ đã chờ rất lâu để được hưởng gia tài ngay khi cụ chết chúng sẽ được hưởng gia tài. 

- Niềm hạnh phúc của mỗi thành viên không ai giống ai được tác giả miêu tả như sau:

• Cụ cố Hồng nhắm nghiền mắt mơ màng nghĩ đến cảnh mình mặc đồ xô gai chống gậy ho lụ khụ để cho thiên hạ bình phẩm khen ngợi.
• Bà Văn Minh sốt ruột vì mãi không được mặc những đồ xô gai tân thời cùng cái mũ mấn trắng viền đen và được hưởng gia tài vì là cháu đích tôn.
• Cô Tuyết mặc bộ áo thơ ngây để chứng tỏ mình còn trong trắng và khoe được thân thể nõn nà.
• Những người đến dự đám tang như đi một buổi họp mặt để khoe khoang đủ thứ trang phục hay phê bình đủ kiểu.

⇒ Mỗi người đều có những hạnh phúc riêng nhưng suy cho cùng những hành động đó đều thể hiện chúng là những kẻ bất hiếu. Qua đây tác giảm muốn phê phán những kẻ lố lăng đồi bại, có những hành động không có nhân tính và toàn là những kẻ bất hiếu.

Câu 3: Anh (chị) hãy phân tích cảnh "đám ma gương mẫu". (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 128)

Lời giải chi tiết:

Cảnh đám ma khiến cho người đọc hình dung được sự nhốn nháo, pha tạp Tây Tàu, nó đã làm lộ được sự học đòi vô học và rởm đời của tang chủ:

• Đủ cả kèn Ta lẫn kèn Tây, kèn Tàu.
• Hàng trăm câu đối, vòng hoa lẫn bức trướng.

- Khi miêu tả cận cảnh, Vũ Trọng Phụng đã chú ý đến những hành động và lời bàn tán của những đi đưa đám nhưng những câu chuyện ấy lại chẳng liên quan gì đến người đã chết. 

- Tác giả liên tục lặp lại điệp khúc “Đám cứ đi…” như một sự châm biếm ngầm, một đám ma hỗn độn và hài hước nó pha tạp đủ thứ và học đòi đủ kiểu để khoe khoang. Xe chở người chết thì cứ đi còn người đưa cứ chim chuột nhau, đám con cháu thì hưởng thụ niềm vui hạnh phúc của riêng mình. Mỗi người có một tâm lý và một mục đích khác nhau nhưng hội tụ lại để thực hiện “nghĩa tử là nghĩa tận” với người chết. Điểm chung và nổi bật nhất của đám người này đó là sự sự giả dối và thói đạo đức giả.

Câu 4: Từ niềm "hạnh phúc" của các nhân vật do cái chết của cụ cố tổ đem lại và cảnh tượng của cái đám tang gương mẫu, anh chị nhận xét như thế nào về xã hội thượng lưu thành thị đương thời? Thái độ của nhà văn với xã hội này ra sao? (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 128)

Lời giải chi tiết:

Xã hội “thượng lưu” đương thời và thái độ của nhà văn đối với xã hội này:

• Xã hội suy tàn cùng chế độ thối nát.
• Những hình ảnh được thể hiện chi tiết trong đoạn văn là biểu tượng cho đồng tiền làm lu mờ đi con người.
• Xã hội bát nháo, những kẻ bịp bợm và bọn lẳng lơ lại thích hợp được thượng tôn.

Câu 5: Anh (chị) nhận xét gì về nghệ thuật trào phúng của Vũ Trọng Phụng ở đoạn trích này? (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 128)

Lời giải chi tiết:

- Tác phẩm “Số đỏ” là một tác phẩm xuất sắc nhất của văn văn xuôi Việt Nam hiện đại. Nó là tác phẩm đả kích sâu sắc tới xã hội tư sản nhố nhăng, chạy theo lối sống đồi bại đương thời. 

- Tác giả đã dùng tiếng cười làm vũ khí để vạch trần bản chất thối nát, rởm đời của tầng lớp thượng lưu. Mỉa mai và châm biếm phong trào Âu hóa của tầng lớp thống trị. 

• Đoạn trích đã sử dụng thủ pháp cường điệu, nói ngược, nói mỉa và nghệ thuật mâu thuẫn, đối lập.

⇒ Đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia” là đỉnh cao của nghệ thuật trào phúng sâu cay.

V. LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Hãy chỉ ra những mâu thuẫn và những chân dung trào phúng ở đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 128)

Lời giải chi tiết:

Mâu thuẫn và chân dung sự trào phúng trong đoạn trích là:

• Nguyên tắc gây cười thể hiện mâu thuẫn nghịch lý với những điều trái ngược bóc trần bản chất.
• Mâu thuẫn trào phúng qua nhan đề thể hiện tính chất ngược đời và sự lố lăng.
• Mâu thuẫn giữa sự giả và thật. 

⇒ Vũ Trọng Phụng đã tái hiện lại được thực trạng của xã hội thượng lưu với bản chất gian manh, lố bịch và rởm đời khi ấy.