[TÓM TẮT] & [SOẠN BÀI] NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH

Được hoàn thành vào 2/1966 trong những ngày chiến đấu chống Mĩ ác liệt, khi ấy tác giả đang công tác ở tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng. 

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH

Truyện xoay quanh nhân vật Việt - một anh lính trẻ đã dũng cảm chiến đấu, bị thương, bị lạc đồng đội và nằm lại giữa chiến trường. Trong cơn mê man anh đã hồi tưởng lại những kí ức tươi đẹp về gia đình, về đồng đội. Việt cùng Chiến sinh ra trong một gia đình nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước, họ có mối thù sâu sắc với giặc Mĩ. Sau khi lớn lên, hai chị em giành nhau đi tòng quân không ai chịu nhường ai nên phải nhờ chú Năm phân xử. Cuối cùng cả hai chị em đều tham gia chiến trường, trước khi đi hai chị em đã lo toan chu đáo việc nhà cửa ruộng vườn. Chị Chiến trở thành một cô thiếu nữ ra dáng đầy chín chắn “giống hệt như má”, Việt càng nhớ đến má lại càng thương chị nhiều hơn vì thế mà lại càng thấy rõ mối thù đè nặng trên vai. Những kí ức miên man sống lại trong tâm trí Việt cho đến khi đồng đội tìm thấy anh, dù đã kiệt sức không bò đi được nhưng một ngón tay vẫn cử động của anh vẫn đặt ở cò súng và đạn đã lên nòng. Sau đó Việt được đưa về bệnh viện dã chiến để phục hồi sức khỏe.

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH

Tác phẩm có bố cục 2 phần:

• Phần 1(Từ đầu cho đến "bắt đầu xung phong"): Việt bị thương trên chiến trường, bị ngất đi rồi tỉnh lại.
• Phần 2 (Đoạn còn lại): Ký ức của Việt về câu chuyện của hai chị em tranh nhau đi tòng quân.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH

Câu 1: Đoạn trích Những đứa con trong gia đình được trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn của nhân vật nào? Cách trần thuật này có tác dụng như thế nào đối với kết cấu truyện và việc khắc họa tính cách nhân vật? (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 63)

Lời giải chi tiết:

- Đoạn trích chủ yếu được trần thuật dưới góc nhìn của Việt khi anh bị thương lúc đánh trận, lúc mê rồi tỉnh lại. Cách trần thuật này có hai tác dụng về mặt nghệ thuật.

- Truyện vừa được thuật vừa được kể cùng một lúc và tính cách nhân vật cũng được khắc hoạ.

- Mặc dù truyện không có gì đặc sắc nhưng vẫn trở nên mới mẻ, hấp dẫn vì nó được kể qua con mắt, tấm lòng và ngôn ngữ cùng giọng điệu riêng của nhân vật.

- Tác giả có thể nhập sâu và thế giới nội tâm của nhân vật để dẫn dắt câu chuyện, diễn biến của câu chuyện cũng vì thế mà trở nên linh hoạt có thể xáo trộn thời gian, không gian và không phụ thuộc vào trật tự thời gian tuyến tính.

- Những chi tiết ngẫu nhiên của hiện thực chiến trường đã được gợi ra từ những dòng hồi tưởng và liên tưởng hết sức tự nhiên. Phải thành thạo  tâm lý ngôn ngữ nhân vật thì tác giả mới có thể trần thuật theo phương thức này.

- Người kể chuyện cũng đã bộc lộ ngày càng đầy đủ tư cách, tính cách cùng cảm xúc tình cảm của chính mình.

Câu 2: Tác phẩm kể chuyện một gia đình nông dân Nam Bộ. Truyền thống nào đã gắn bó những con người trong gia đình với nhau? (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 64)

Lời giải chi tiết:

- Truyền thống đấu tranh và chống giặc ngoại xâm đã gắn kết các thành viên trong gia đình với nhau.

- Lời của chú Năm: "Chuyện gia đình nó cũng dài như sông, để rồi chú chia cho mỗi đứa một khúc mà ghi vào đó" con không chỉ là sự nối tiếp huyết thống của cha mẹ mà còn là sự nối tiếp truyền thống. Nếu muốn hiểu thêm về những đứa con phải hiểu về ngọn nguồn sinh ra nó và phải hiểu được về truyền thống gia đình nó. 

• Chú Năm là đại diện cho truyền thống và sự lưu giữ truyền thống.
• Má Việt là hiện thân của truyền thống, ấn tượng sâu đậm nhất ở người phụ nữ này là khả năng kìm nén đau thương để sống và duy trì sự sống, che chở cho đàn con đồng thời tranh đấu. 

- Việt và Chiến là hai đứa con của gia đình đã tự nguyện cầm súng để chiến đấu báo thù cho ba mẹ bị giặc Pháp giết.

Câu 3: Phân tích và so sánh tích cách của nhân vật Chiến, Việt để làm rõ sự tiếp nối truyền thống của gia đình của những người con. (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 64)

Lời giải chi tiết:

- Điểm chung trong tính cách của Việt và Chiến là:

• Đều sinh ra trong một gia đình chịu đau thương của ba, má.
• Tuy tuổi còn nhỏ nhưng đã nuôi dưỡng chí báo thù cho cha mẹ đồng thời có cùng nguyện vọng cầm súng đánh giặc.
• Vẻ đẹp tâm hồn của hai chị em nằm tình yêu thương và sự bao bọc lẫn nhau (tranh nhau ghi tên tòng quân).
• Việt và Chiến là những chiến sĩ dũng cảm và gan dạ việc đánh giặc đã trở thành hạnh phúc của hai chị em. 

- Nét riêng của Việt và Chiến:

• Chiến (hơn Việt 1 tuổi) có tính cách người lớn, cô bỏ ăn để đánh vần cuốn sổ gia đình và học cách nói trọng trọng” của chú Năm. Tính cách “người lớn” được thể hiện ở sự nhường nhịn, có lúc tranh giành với em (tranh công bắt ếch) nhưng thường vẫn nhường em → Đây là nhân vật có tính cách phù hợp với lứa tuổi, tâm lí và là nhân vật được gợi lên từ hồi tưởng của Việt.
• Em Việt mang dáng dấp lộc ngộc, vô tư và hồn nhiên của một cậu con trai mới lớn hay tranh giành với chị nhưng dũng cảm, gan dạ → Đây là nhân vật thành công trong nghệ thuật xây dựng tính cách của Nguyễn Thi mặc dù hồn nhiên và còn nhỏ nhưng lại chững chạc, dũng cảm trước kẻ thù.

Câu 4: Phân tích những biểu hiện của khuynh hướng sử thi trong đoạn trích này? (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 64)

Lời giải chi tiết:

Những biểu hiện của khuynh hướng sử thi trong đoạn trích là:

• Tính chất ca ngợi truyền thống của dân tộc và truyền thống của một gia đình.
• Cuốn sổ là lịch sử của gia đình và qua đó ta sẽ thấy được lịch sử của một đất và một dân tộc trong cuộc chiến chống Mĩ.
• Số phận của các thành viên trong gia đình là số phận của nhân dân Nam Bộ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.
• Kể về gia đình nhưng có sức gợi về Tổ quốc và chiến đấu bằng sức mạnh sinh ra từ trong đau thương.

- Mỗi một nhân vật đều có trách nhiệm với gia đình, với tổ quốc và mỗi nhân vật đều mang phẩm chất người anh hùng.

• Gan dạ và kiên trung.
• Căm thù lũ giặc tàn bạo.
• Giàu nghĩa tình và sự thuỷ chung với quê hương và cách mạng.

   ⇒ Tác phẩm là một bản ca anh hùng về người dân Nam Bộ.

Câu 5: Đối với anh (chị), đoạn văn nào cảm động nhất? Vì sao? (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 64)

Lời giải chi tiết:

Đối với em chi tiết cảm động nhất là đoạn hai chị em Chiến và Việt khiêng bàn thờ má sang nhà chú Năm gửi nhờ để lên đường chiến đấu ở cuối đoạn trích vì:

• Tạo cho người đọc sự bồi hồi và xúc động trước sự hiếu thảo và trọn vẹn nghĩa tình với cha mẹ.
• Dù cho có khó khăn gian khổ đến đâu nhưng hai chị em vẫn yêu thương nhau và không quên được trách nhiệm cùng nghĩa vụ trả thù cho ba mẹ.
• Hai chị em lựa chọn đi theo con đường cách mạng, con đường mà ba mẹ họ đã lựa chọn.

V. LUYỆN TẬP

Câu 1: Phân tích đoạn đối thoại giữa Việt và Chiến trước ngày nhập ngũ? Tính cách của hai nhân vật thể hiện như thế nào qua đoạn đối thoại này? (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 64)

Lời giải chi tiết:

- Điểm chung là đoạn đối thoại của hai chị em Chiến và Việt trước ngày nhập ngũ rất sinh động, nó thể hiện rõ tính cách và cá tính của từng nhân vật đó là: thương mẹ, mang mối thù chung của cả gia đình và có quyết tâm đánh giặc.

- Điểm riêng của từng nhân vật là:

• Chiến tỏ rõ tính cách và cá tính của một người chị, một cô gái mới lớn trong đêm trước ngày lên đường cô lo toan thu xếp chu đáo mọi việc trong nhà.
• Việt có tính cách và ca tính vẫn còn trẻ con, là một câu trai vô tư trước ngày lên đường Việt ô tư "lăn kềnh ra ván, cười khì khì", vừa nghe vừa "chụp một con đom đóm úp trong lòng tay" rồi ngủ quên lúc nào cũng không hay.