[TÓM TẮT] & [SOẠN BÀI] ÔNG ĐỒ

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM ÔNG ĐỒ

Được sáng tác vào năm 1936, khi chữ Nho không được trọng dụng.

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM ÔNG ĐỒ

Bài thơ đã thể hiện sâu sắc tình cảnh đáng thương của “ông đồ”, qua đó đã toát lên niềm cảm thương chân thành trước một lớp người đang tàn tạ và nỗi tiếc nhớ cảnh cũ người xưa của Vũ Đình Liên.

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM ÔNG ĐỒ 

Bài thơ có bố cục 3 phần:

• Phần 1 (hai khổ thơ đầu): Hình ảnh ông đồ thời hoàng kim được mọi người chú ý.
• Phần 2 (hai khổ tiếp): Tâm trạng của ông đồ khi dần bị rơi vào quên lãng.
• Phần 3 (khổ thơ cuối): Sự tiếc nuối cảm thương cho lớp người xưa cũ của tác giả.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM ÔNG ĐỒ

Câu 1: Phân tích hình ảnh ông đồ ngồi viết chữ nho ngày Tết trong hai khổ thơ đầu và hình ảnh của chính ông ở khổ 3, 4. Hãy so sánh để làm rõ sự khác nhau giữa hai hình ảnh đó. Sự khác nhau này gợi cho người đọc cảm xúc gì về tình cảnh ông đồ? (SGK Ngữ Văn tập 2- trang 10)

Lời giải chi tiết:

Trong hai khổ thơ đầu, hình ảnh ông đồ viết chữ nho ngày Tết là một hình ảnh đẹp, đấy là thời hoàng kim của ông, xuất hiện mỗi dịp Tết đến Xuân về cùng hoa đào, với mực tàu, giấy đỏ, đem lại niềm vui cho mọi người khi viết câu đối tết. Rất nhiều người đến nhờ ông đều tấm tắc ngợi khen tài. Ông viết câu đối mà như người biểu diễn thư pháp. 

Hình ảnh ông đồ ở khổ ba và thứ tư vẫn diễn tả không gian, thời gian ấy. Song nó lại là một không khí khác, “nhưng mỗi năm mỗi vắng”, không phải là vắng ngắt ngay tức khắc mà là theo thời gian ông đồ dần mờ nhạt, không còn được chú ý như trước nữa. Bây giờ gần như là không thấy họ đâu nữa: “Người thuê viết nay đâu?” Giấy cũng buồn, mực cũng sầu vì cảnh này, vì không được dùng vào việc viết. Ông đồ vẫn ngồi đấy, nhưng người ta đã không nhận ra ông, đã chẳng còn chú ý đến ông nữa. Bởi thế mà ông như hòa lẫn vào lá vàng và mưa bụi.

Sự khác nhau của hai hình ảnh ông đồ chủ yếu ở vị trí của ông với mọi người, ban đầu ông đồ là trung tâm của sự chú ý, nay ông đã dần bị đưa vào quên lãng.

Sự khác nhau này gợi cho chúng ta cảm xúc thương cảm dành cho ông đồ, ông đang bị gạt ra khỏi cuộc sống, đang dần bị lãng quên cùng với những gì gắn với chữ Hán và với tâm lí chuộng thú chơi câu đối một thời. Hai câu thơ:”Lá vàng rơi trên giấy/ Ngoài giời mưa bụi bay” không chỉ là hai câu thơ tả cảnh mà nó còn là hai câu thơ miêu tả tâm trạng, tả cảnh ngộ của ông đồ. Lá vàng rơi là biểu hiện của sự tàn úa, kèm theo mưa bụi bay. Có lẽ nào đây chính là cảnh lạnh lẽo và buồn thảm nhất hay sao?

Câu 2: Tâm tư nhà thơ thể hiện qua bài thơ như thế nào? (SGK Ngữ Văn tập 2- trang 10)

 Lời giải chi tiết:

Tâm tư của nhà thơ được thể hiện một cách kín đáo, tác giả đã mô tả hai cảnh đối lập và gợi nỗi niềm thương cảm ông đồ một cách gián tiếp. Chỉ khi đến phần cuối bài thơ, tác giả mới bộc lộ trực tiếp tâm trạng, sự xót thương của mình. Tác giả không chỉ cảm thương cho ông đồ, mà còn là cảm thương một lớp người cũ đã bị quên lãng, đặc biệt sự hoài cổ còn là sự hoài niệm về những giá trị tinh thần truyền thống bị mai một. Chính vì thế mà bài thơ có sức lay động sâu xa. 

Câu 3: Bài thơ hay ở những điểm nào? (Gợi ý: cách dựng hai cảnh cùng miêu tả ông đồ ngồi viết thuê ngày Tết bên phố nhưng rất khác nhau gợi sự so sánh; những chi tiết miêu tả đầy gợi cảm; sử dụng thể thơ năm chữ và ngôn ngữ giản dị mà cô đọng, nhiều dư vị…) (SGK Ngữ Văn tập 2- trang 10)

 Lời giải chi tiết:

- Không chỉ hay và hấp dẫn ở nội dung hoài niệm mà bài thơ còn hay ở nghệ thuật. Trước hết là dựng cảnh tương phản:

• Ban đầu là cảnh tấp nập, đông vui >< Càng về sau cảnh càng buồn bã, lạnh nhạt và hiu quạnh
• Một bên nét chữ như phượng múa rồng bay >< Một bên giấy cũng buồn, mực cũng sầu, lá vàng, mưa bụi bay.

- Bài thơ được cấu trúc theo kết cấu đầu cuối tương ứng: Cũng là cảnh ngày Tết, là không gian mùa xuân, vẫn có hoa đào nở nhưng hình ảnh ông đồ thì cứ mờ nhạt dần cuối cùng thì không thấy ông đồ nữa, ông đã thành “ông đồ xưa”, như đã không còn tồn tại nữa.

- Bài thơ làm theo thể thơ ngũ ngôn vốn đã có từ rất lâu, ngôn ngữ bình dị, trong sáng nhưng hàm súc, đầy dư vị.

Câu 4: Phân tích để làm rõ cái hay của những câu thơ sau:(SGK Ngữ Văn tập 2- trang 10)

- Giấy đỏ buồn không thắm;

Mực đọng trong nghiên sầu…

- Lá vàng rơi trên giấy;

Ngoài giời mưa bụi bay

Theo em, những câu thơ đó là  tả cảnh hay tả tình? 

Lời giải chi tiết:

Những câu thơ trên là những câu thơ tả cảnh những ngụ tình, tác giả đã dùng biện pháp nhân hóa làm cho giấy, mực là những đồ vật vô tri cũng biết sầu, buồn. Lá vàng, mưa bụi thật buồn làm sao! Lá vàng rơi trên giấy không thấm, mưa bụi bay làm cho cảnh vật như nhòe mờ, hiu quạnh. Ông đồ đã bị lãng quên. Với những câu thơ như thế đã mang lại cho người đọc nhiều dư vị “cảnh cũ người xưa”, những nét đẹp về văn hóa tinh thần đã “vắng bóng một thời”.