[TÓM TẮT] & [SOẠN BÀI] VỢ CHỒNG A PHỦ

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM VỢ CHỒNG A PHỦ

Là một tác phẩm đặc sắc trong tập tập Truyện Tây Bắc (1953) đây là kết quả của chuyến đi  tham dự chiến dịch giải phóng Tây Bắc của nhà văn Tô Hoài khi mà ông đã "cùng ăn, cùng ở, cùng làm" với đồng bào dân tộc Tây Bắc trong suốt 8 tháng năm 1952.

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM VỢ CHỒNG A PHỦ

Truyện kể về một đôi vợ chồng người H’ Mông ở vùng Tây Bắc. Mị là cô gái xinh đẹp có tài thổi sáo, vào một đêm xuân Mị bị A Sử lừa bắt về trình ma và làm con dâu gạt nợ cho nhà thống lí Pá Tra. Mị định tự tử nhưng vì thương cha nên đành cam chịu sống trong đau khổ câm lặng “lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa”. Dần dần Mị thay đổi khác hẳn, Mị trở nên vô cảm và nghĩ mình không bằng con trâu con ngựa chỉ biết làm những việc lặp đi lặp lại và cũng chẳng còn buồn nữa. Ngày Tết đến, Mị lén uống rượu một mình. Không khí vui nhộn và nhất là tiếng sáo gọi bạn tình đã giúp Mị nhớ lại những ngày tháng trước, khơi dậy lên khát vọng tình yêu hạnh phúc của Mị. Mị vào buồng định thay váy áo đi chơi thì bị A Sử bắt trói đứng vào cột nhà. Trong cơn chập chờn mê tỉnh, Mị vẫn đang thả hồn theo các cuộc chơi, đến khi thích chí vùng bước thì mới biết  toàn thân bị trói chặt đến đau buốt. Cũng trong đêm ấy, A Phủ một thanh niên mồ côi, khoẻ mạnh đã đánh A Sử vì bất bình trước những trò xấc xược của hắn. A Phủ bị làng bắt về và bị đánh đập dã man sau đó trở thành người ở trong nhà Pá Tra để trừ nợ. Một hôm vì quá mải mai bẫy nhím mà A Phủ đã làm hổ bắt mất một con bò, chàng bị thống lí Pá Tra bắt trói đứng vào một cây cột suốt mấy ngày đêm đến khi nào A Sử bắn được hổ mới tha. Mị đã nhìn thấy hai dòng nước mắt lặng lẽ rơi trên hai hóm má xám đen vì kiệt sức và tuyệt vọng của A Phủ. Mị động lòng thương cùng người cùng cảnh ngộ, sau một hồi suy nghĩ Mị đã cắt dây trói cho A Phủ rồi chạy trốn theo anh ta. Hai người băng rừng sang Phiềng Sa và trở thành vợ chồng.

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM VỢ CHỒNG A PHỦ

Tác phẩm có bố cục 3 phần:

• Phần 1 (Từ đầu cho đến "bao giờ chết thì thôi"): Tâm trạng cùng hoàn cảnh sống của Mị.
• Phần 2 (Tiếp cho đến "đánh nhau ở Hồng Ngài"): Hoàn cảnh của A Phủ.
• Phần 3 (Đoạn còn lại): Cuộc tự giải thoát của Mị cùng A Phủ.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM VỢ CHỒNG A PHỦ

Câu 1: Tìm hiểu số phận, tính cách nhân vật Mị qua: (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 14)

- Cảnh ngộ bị bắt về làm dâu gạt nợ, cuộc sống bị đày đọa tủi cực ở nhà thống lý Pá Tra.

- Diễn biến tâm trạng và hành động.

Lời giải chi tiết:

- Cảnh ngộ của nhân vật Mị:

• Là con dâu gạt nợ (bị bắt đi làm dâu vì cha mẹ không trả được nợ cho thống lí Pá Tra).
• Mị làm đi làm lại những công việc thường ngày và không ngừng nghỉ, nàng lùi lũi như một con rùa trong xó cửa.
• Mị sống trong căn phòng chỉ có ô vuông bằng bàn tay, Mị không hề biết được trời mưa hay nắng.

- Tính cách và thân phận của nhân vật Mị:

• Trước khi về nhà thống lí Pá Tra: Nàng là một cô gái trẻ đẹp, hiền dịu và có hiếu với cha mẹ. Mị còn rất chăm chỉ và được rất nhiều chàng trai để mắt tới.
• Sau khi về nhà thống lí Pá Tra: Mị như biến thành một con người khác, sống vật vờ và héo mòn.

- Trong đêm tình mùa xuân:

• Mị nhớ lại tất cả những kỉ niệm trước kia của mình (Mị là một cô gái có tài thổi sáo, tiếng sáo của nàng rất hay) chính nhờ tiếng sáo ấy đã đưa Mị thoát ra khỏi thực tại.
• Mị chuẩn bị sắm sửa đi chơi thì A Sử về, hắn trói Mị vào cột nhà khiến Mị đau đớn cả về thể xác lẫn tinh thần.

- Khi Mị thấy A Phủ bị trói nàng dửng dưng nhưng khi thấy được hai giọt nước mắt lăn dài trên hai hóm má xám đen vì kiệt sức và tuyệt vọng của A Phủ thì Mị đã thức tỉnh. Nàng cởi trói cho A Phủ sau đó cả hai cùng nhau bỏ trốn. 

⇒ Tâm trạng của Mị đi từ tuyệt vọng tới hi vọng, nàng đã dám đứng lên đấu tranh để thoát khỏi kìm hãm.

Câu 2: Ấn tượng về tính cách nhân vật A Phủ. Bút pháp của nhà văn khi miêu tả Mị và nhân vật A Phủ có gì khác nhau. (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 15)

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật A Phủ: Là một chàng trai mồ côi nhưng khoẻ mạnh, có tài và được nhiều cô gái trong bản mê.

- A Phủ dám đứng lên đánh A Sử trước thái độ hống hách, cậy quyền cậy thế của hắn.

• Những động từ mạnh diễn tả hành động của A Phủ như: chạy vụt ra, ném con quay, xộc tới, kéo, xé, đánh tới tấp. 
• Hành động của A Phủ rất quyết liệt thể hiện sự căm thù trước kẻ thù.
• Có tình yêu công lí cùng tính cách can trường. 

- Vì bị làng bắt nên A Phủ phải vay nhà thống lí Pá Tra một trăm đồng bạc nộp vạ cho làng từ đó chàng trở thành người ở đợ cho nhà thống lí.

- Do mải mê bẫy nhím mà A Phủ là hổ bắt mất một con bò, chàng bị thống lí đánh đập dã man sau đó trói vào cột giữa trời đến khi A Phủ bắt được hổ mới được tha. 

- Đồng cảm trước cảnh ngộ, Mị đã thức tỉnh và cứu A Phủ khi nhìn thấy giọt nước mắt lăn dài trên hai hóm má xám đen vì kiệt sức và tuyệt vọng của A Phủ. 

- A Phủ khao khát được sống tự do, chính điều đó đã giúp chàng chiến thắng nỗi đau thể xác cùng số phận nghiệt ngã để giành lấy tự do.

- Bút pháp miêu tả nhân vật Mị và A Phủ của nhà văn có điểm khác nhau như sau:

• Mị: Được miêu tả bằng nghệ thuật so sánh cùng thủ pháp vật hoá, cực tả lên nỗi cơ cực đời Mị. Đồng thời sử dụng những hình ảnh ẩn dụ độc đáo để nói lên số phận bất hạnh của Mị. 
• A Phủ: Được khắc họa thông qua hành động làm nổi bật lên tính cách táo bạo, gan góc cùng sự phản kháng mạnh mẽ của chàng trai yêu tự do.

Câu 3: Những nét độc đáo về việc quan sát và miêu tả nếp sinh hoạt, phong tục tập quán của người dân miền núi. Nhận xét về nghệ thuật miêu tả thiên nhiên, nghệ thuật kể chuyện, ngôn ngữ tác phẩm. (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 15)

Lời giải chi tiết:

Nhà văn Tô Hoài được mệnh danh là nhà văn của phong tục, ông có vốn hiểu biết vô cùng sâu sắc và phong phú về phong tục, tập quán của nhiều vùng khác nhau trên đất nước ta, đặc biệt là vùng núi. Điều đó đã được thể hiện rất rõ trong tác phẩm Vợ chồng A Phủ:

• Nghệ thuật miêu tả phong tục tập quán của Tô Hoài rất đặc sắc với những nét riêng như cảnh xử kiện, tục cướp vợ, không khí lễ hội mùa xuân, những trò chơi dân gian hay cảnh cắt máu ăn thề. 
• Nghệ thuật miêu tả cảnh thiên nhiên miền núi với những chi tiết và những hình ảnh thấm đượm chất thơ.
• Nghệ thuật kể chuyện tự nhiên, sinh động mà hấp dẫn, truyện có kết cấu cùng bố cục vô cùng chặt chẽ và hợp lý đồng thời cách dẫn dắt những tình tiết đan xen kết hợp khéo léo tạo sức lôi cuốn.
• Nghệ thuật xây dựng nhân vật rất thành công, mỗi một nhân vật đều được sử dụng bút pháp khác nhau để khắc họa tính cách khác nhau trong khi họ có số phận giống nhau. Tô Hoài tả ngoại hình, tâm lý cùng dòng kí ức chập chờn với những suy nghĩ thầm lặng để khắc họa nỗi đau khổ cùng sức sống của Mị. Còn đối với A Phủ ông lại tả ngoại hình, hành động và những mẩu đối thoại ngắn để thấy tính cách giản đơn.
• Ngôn ngữ vô cùng tinh tế mang đậm màu sắc miền núi cùng giọng điệu trần thuật có sự pha trộn giữa giọng người kể với giọng nhân vật nên tạo ra chất trữ tình.

V. LUYỆN TẬP 

Câu hỏi: Qua số phận nhân vật Mị và A Phủ, hãy phát biểu ý kiến về giá trị nhân đạo của tác phẩm. (SGK Ngữ văn 12 tập 2- trang 15)

Lời giải chi tiết:

Qua số phận phận nhân vật Mị và A Phủ em thấy giá trị nhân đạo của tác phẩm thể hiện qua các khía cạnh sau:

• Sự cảm thông sâu sắc của nhà văn với những cảnh ngộ của người dân miền núi Tây Bắc.
• Phát hiện sức sống tiềm tàng cùng khát vọng tự do, hạnh phúc trong những con người nô lệ như Mị.
• Ca ngời tình cảm đồng loại và tình cảm giai cấp trong những con người bị áp bức.
• Giúp nhân vật tìm được đường đến với cách mạng và đến với kháng chiến.