I. TRƯỚC KHI ĐỌC
Câu hỏi: Hãy chia sẻ một trải nghiệm đẹp của tuổi thơ em. Ghi lại một số từ ngữ diễn tả cảm xúc của em khi nghĩ về trải nghiệm đó. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 11)
Lời giải chi tiết:
Tuổi thơ của em có rất nhiều kỷ niệm đẹp và vô cùng đáng nhớ. Đó là khi thả diều cùng các bạn, chơi lò cò và cả những lúc nghịch ngợm phá phách trên con đường làng. Và có cả những kỉ niệm về trận đòn roi từ bố mẹ vì những lần chưa ngoan. Khi nhớ đến những kỉ niệm thơ ấu ấy em thấy trong trái tim mình như tràn ngập sự xúc động, bồi hồi, hạnh phúc. Chúng khiến em bất giác mỉm cười, những kỉ niệm ấy là mảnh ghép đẹp nhất, trân quý nhất của em về những ngày tháng tuổi thơ đã trôi qua.
II. ĐỌC VĂN BẢN
Câu 1: Nội dung cuộc trò chuyện của hai anh em Mên và Mon lúc nửa đêm. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 11)
Lời giải chi tiết:
Nội dung cuộc trò chuyện: Trời mưa to, nước sông dâng cao ngập bãi sông, hai anh em Mên và Mon lo lắng cho những chú chim chìa vôi non sẽ bị chết đuối.
Câu 2: Chi tiết nào được lặp lại trong những lời nói của nhân vật Mon? (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 11)
Lời giải chi tiết:
Chi tiết được lặp lại trong lời nói của nhân vật Mon đó là: “Anh bảo…” về việc mưa to nước ngập lên thì tổ chim chìa vôi sẽ bị ngập.
Câu 3: Thói quen làm tổ và đẻ trứng của bầy chim chìa vôi ở bãi sông quê Mên và Mon. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 12)
Lời giải chi tiết:
Thói quen làm tổ và đẻ trứng của bầy chim chìa vôi ở bãi sông quê: vào mùa cạn, những đám rong héo dần đã tạo thành một lớp đệm trên cát. Những con chim chìa vôi sẽ bay ra bãi cát đẻ trứng.
Câu 4: Bầy chim chìa vôi non có bay được vào bờ không? (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 14)
Lời giải chi tiết:
Em đoán rằng chúng đều sẽ bay được vào bờ.
Câu 5: Chú ý cử chỉ, lời nói của nhân vật Mên (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
Cử chỉ cùng lời nói của Mên: Dứt khoát và người lớn
Câu 6: Khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
Khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh là: khi ánh bình minh rọi sáng những hạt mưa trên mặt sông thì cảnh tượng huyền thoại hiện ra, từ mặt nước những cánh chim bé bỏng, ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên.
Câu 7: Cuộc “cất cánh” của bầy chim chìa vôi non ở đây có đúng như dự đoán của em không? (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
Cuộc “cất cánh” của bầy chim chìa vôi non đúng như dự đoán của em.
Câu 8: Cảm xúc của hai nhân vật Mên và Mon khi quan sát bầy chim chìa vôi non bay lên. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 16)
Lời giải chi tiết:
Mên và Mon khi quan sát bầy chim chìa vôi non bay lên thì vụt im lặng, không nhúc nhích và xúc động đến phát khóc khi thấy bầy chim non bay lên và hạ cánh an toàn bên một lùm dứa dại bờ sông.
III. SAU KHI ĐỌC
Câu 1: Em hãy xác định đề tài và ngôi kể của truyện Bầy chim chìa vôi. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 16)
Lời giải chi tiết:
Truyện viết về đề tài trẻ em và dùng ngôi kể thứ ba.
Câu 2: Chỉ ra đâu là lời người kể chuyện, đâu là lời nhân vật trong đoạn văn sau: (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 16)
Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi:
- Anh Mên ơi, anh Mên!
- Gì đấy? Mày không ngủ à? – Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi.
Lời giải chi tiết:
- Lời kể chuyện là:
- Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi.
- Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi..
- Lời nhân vật là:
- Mon: Anh Mên ơi, anh Mên!
- Mên: Gì đấy? Mày không ngủ à?
Câu 3: Điều gì khiến hai anh em Mên, Mon lo lắng khi thấy mưa to và nước đang dâng cao ngoài bãi sông? Chi tiết nào thể hiện rõ nhất điều đó? (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 17)
Lời giải chi tiết:
- Hai anh em Mên và Mon lo rằng những con chim chìa vôi non có thể sẽ bị chết đuối.
- Chi tiết ấy được thể hiện rõ nhất thông qua cuộc trò chuyện lúc nửa đêm: Mon ngập ngừng – Thế cái bãi cát giữa sông đã ngập chưa? - Ừ nhỉ. – Giọng thằng Mên chợt thảng thốt. – Có lẽ sắp ngập mất bãi cát rồi. Em sợ những con chim chìa vôi non bị chết đuối mất. – Tao cũng sợ.
Câu 4: Trong cuộc trò chuyện ở phần (2), Mon nói với Mên những chuyện gì? Nội dung cuộc trò chuyện ấy giúp em cảm nhận ra được những nét tính cách nào của nhân vật Mon? (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 17)
Lời giải chi tiết:
- Trong cuộc trò chuyện ở phần (2) Mon nói với Mên về việc mình lấy trộm cá bống của bố rồi thả nó vào chỗ cống sông và lo lắng tổ chim chìa vôi sẽ bị ngập rồi rủ Mên ra sông để mang chúng vào bờ.
- Nội dung cuộc trò chuyện đã giúp em thấy Mon là người có tâm hồn trong sáng, nhân hậu và biết yêu thương loài vật và trân trọng sự sống.
Câu 5: Nêu một số chi tiết miêu tả nhân vật Mên ở phần (3). Em hãy dựa vào các chi tiết đó để khái quát tính cách của nhân vật Mên. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 17)
Lời giải chi tiết:
- Những chi tiết miêu tả Mên ở phần (3):
- Giọng tỏ vẻ người lớn: chứ gì nữa, kéo đò về bến chứ,....
- Cử chỉ và hành động: tao kéo, mày đẩy, gò lưng kéo, quấn dây buộc đò vào người.
⇒ Mên là một người anh quyết đoan, hiểu biết và rất quan tâm đến em.
Câu 6: Khi đọc đoạn văn miêu tả khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh, em có ấn tượng nhất với chi tiết nào? Vì sao? (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 17)
Lời giải chi tiết:
Trong văn bản em ấn tượng nhất với chi tiết miêu tả cảnh tượng như huyền thoại: những cánh chim bé bỏng, ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên. Chi tiết này gây ấn tượng với em nhờ vào sự tương phản giữa hai hình ảnh cánh chim bé bỏng và dòng nước khổng lồ cùng cảm xúc ngỡ ngàng, vui sướng của hai anh em Mên, Mon khi thấy bầy chim chìa vôi non không bị chết đuối mặc dù dải cát nơi chúng làm tổ đã chìm trong dòng nước lũ.
Câu 7: Trong đoạn kết của truyện, Mên và Mon hình như không hiểu rõ vì sao mình lại khóc. Em hãy giúp các nhân vật lí giải điều đó. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 17)
Lời giải chi tiết:
Mên và Mon khóc là vì xúc động, hai anh em đã rất lo lắng và sợ bầy chim non bị chết đuối nhưng đến khi thấy bầy chim non hoàn thành chuyến bay đầu tiên trong cuộc đời chúng an toàn thì cảm xúc như vỡ òa.
IV. VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC
Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) kể lại sự việc bầy chim chìa vôi bay lên khỏi bãi sông bằng lời của một trong hai nhân vật Mon hoặc Mên (ngôi kể thứ nhất). (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 17)
Lời giải chi tiết:
Tôi và Mon đứng một bên quan sát quá trình những con chim chìa vôi non bay lên cao. Khi ánh bình minh ven sông bắt đầu hé sáng thì những cánh chim chìa vôi non bé bỏng, ướt át bứt ra khỏi mặt nước, dương cao đôi cánh bay lên trời cao. Chúng đến phần cao nhất của dải cát, nhảy lò cò trên những đôi chân mảnh dẻ nhưng chưa thật sự cứng cáp. Sau một quá trình cuối cùng những chú chim chìa vôi non đã bay lên trên bầu trời. Có một chú chim chìa vôi non đột nhiên mất đà do đuối sức, đôi cánh của nó dừng lại, rơi như một chiếc lá, thế nhưng nó vẫn kiên cường dùng sức lực của chính bản thân mình để bay lên hòa mình với bầy đàn. Cuối cùng tất cả bầy chom đều đã thực hiện xong chuyến bay quan trọng đầu tiên trong cuộc đời mình.
