[SOẠN BÀI] BUỔI HỌC CUỐI CÙNG

I. CHUẨN BỊ 

Câu hỏi: (SGK Ngữ văn 7 tập 1 - trang 21)

- Đọc trước truyện “Buổi học cuối cùng”, tìm hiểu thêm thông tin về nhà văn An-phông-xơ Đô-đê. 

- Đọc thông tin để hiểu bối cảnh của truyện. 

Lời giải chi tiết:

- An-phông-xơ Đô-đê (13/5/ 1840 – 16/12/1897) là một nhà văn người Pháp đồng thời là tác giả của nhiều tập truyện ngắn nổi tiếng. Ông được sinh ra ở miền Nam nước Pháp, khi bố mẹ ly hôn ông theo chân cha đến Paris và được nhận vào làm ký giả cho tờ Figaro vào năm 12 tuổi. An-phông-xơ Đô-đê viết văn từ năm 14 tuổi, 18 tuổi ông ra đời thi tập "Những Người Ðàn Bà Ðang Yêu" và được đón nhận ngay. Độc giả nước Pháp đặc biệt yêu mến ông qua tiểu thuyết "Thằng Nhóc Con" sau đó là tập thi tuyển "Những Lá Thư viết từ cối xay gió", bao gồm các bài thơ đề tặng cho Marie Rieu xuất bản năm 1866. An-phông-xơ Đô-đê đạt đến danh vọng trong làng văn chương Pháp qua giải thưởng Văn chương Pháp với quyển "Fromont Cháu Trẻ và Cụ Riler" năm 1874. Những tiểu thuyết ông viết vào những năm sau đó cũng thành công không kém. 

- Bối cảnh của truyện đó là thời kì sau chiến tranh, hai vùng An-dát và Lo-ren của Pháp bị nhập vào nước Phổ các trường học ở đây bị bắt bỏ tiếng Pháp để chuyển sang học tiếng Đức. Bối cảnh riêng của văn bản đó là quang cảnh cùng diễn biến của buổi học tiếng Pháp cuối cùng. 

II. ĐỌC HIỂU

Câu 1: Chú ý người kể ngôi thứ nhất và tác dụng của ngôi kể này. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 21)

Lời giải chi tiết:

- Người kể ngôi thứ nhất đó là nhân vật Phrăng xưng tôi để kể về buổi học tiếng Pháp cuối cùng của thầy Ha-men.

- Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất có tác dụng giúp câu chuyện trở nên chân thực, giàu sự tin tưởng hơn đồng thời giúp nhân vật Phrăng bộc lộ tâm trạng, tình cảm dễ dàng hơn và người đọc có thể hiểu rõ hơn về nhân vật.

Câu 2: Từ sự khác thường của buổi học, dự đoán về sự kiện xảy ra. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 22)

Lời giải chi tiết:

- Những điều khác thường trong buổi học cuối cùng là: 

  • Không khí trường học khác lạ đã tác động mạnh đến tâm hồn của Phrăng tiếng ồn ào không còn nữa mà thay vào đó là sự vắng lặng đến phát sợ, ai nấy đều đã yên trong vị trí.
  • Thay vì tức giận khi Phrăng đi học muộn thì thầy Ha-men lại rất ân cần “Phrăng , vào chỗ nhanh lên con, lớp học sắp bắt đầu mà không có con”.

- Dự đoán về sự kiện sẽ xảy ra:

  • Thầy nhắc nhở lớp về tiết học cuối cùng. 
  • Thầy dạy bài học cuối cùng. 
  • Thầy chia tay các học trò của mình. 
  • Học trò cùng nhau chia tay thầy.

Câu 3: Chú ý không khí lớp học, cách ăn mặc và thái độ khác thường của thầy Ha-men. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 22)

Lời giải chi tiết:

- Không khí lớp học: lớp học có cái gì đó khác thường và trang trọng, cuối lớp thay vì những hàng ghế trồng thì dân làng lại ngồi lặng lẽ như chúng tôi…ai nấy đều buồn rầu.

- Cách ăn mặc: thầy Ha-men mặc áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục, diềm lá sen gấp nếp mịn và cái mũ tròn bằng lụa đen.

- Thái độ khác thường của thầy Ha-men: thay vì giận dữ như mọi ngày thầy lại ân cần, nhẹ nhàng “ Phrăng vào chỗ nhanh lên con”, “các con ơi…mong các con hết sức chú ý”.

Câu 4: Chú ý sự đối lập trong cảm nhận của Phrăng về những cuốn sách. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 23)

Lời giải chi tiết:

Sự đối lập của Phrăng trong cảm nhận về những cuốn sách là:

  • Ban đầu còn thấy chán ngán và mang nặng đến thế nhưng giờ đây dường như những người bạn cố tri mà tôi sẽ rất đau lòng phải giã từ.

Câu 5: Tại sao thầy Ha-men lại nói: “…con bị trừng phạt thế là đủ rồi…” (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 23)

Lời giải chi tiết:

Thầy Ha-men nói: “…con bị trừng phạt thế là đủ rồi…” vì:

  • Trước đây khi dạy học thầy hay phạt vụt thước kẻ để bắt học trò học bài và trong đó có Phrăng. 
  • Thầy Ha-men dường như đọc được suy nghĩ của Phrăng đó là mong muốn đọc được trót lọt cái quy tắc về phân từ hay ho ấy, đọc to rõ ràng không phạm một lỗi nào thì dù có phải đánh đổi gì cũng cam. Nghĩa là Phrăng đang hối hận, đang tiếc nuối vì không học hành tử tế để giờ đây không đọc được thứ tiếng bản địa của mình.

Câu 6: Em có suy nghĩ gì về những dòng chữ in đậm? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 24)

Lời giải chi tiết:

Câu nói được in đậm chính là chân lý của cả câu chuyện. Nó khẳng định và làm nổi bật lên giá trị thiêng liêng cùng sức mạnh to lớn của tiếng nói dân tộc trong cuộc đấu tranh giành lại độc lập, tự do và thoát khỏi vòng nô lệ. Tiếng nói của dân tộc được hình thành, vun đắp bằng sự sáng tạo của biết bao thế hệ qua hàng ngàn năm, nó là thứ tài tài sản vô cùng quý báu của mỗi dân tộc. Chính vì vậy nên cần yêu quý, giữ gìn và học tập để nắm vững tiếng nói của dân tộc mình, nhất là khi đất nước rơi vào vòng nô lệ.

Câu 7: Cậu bé Phrăng băn khoăn điều gì về những con chim bồ câu trên mái nhà trường? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 24) 

Lời giải chi tiết:

Phrăng băn khoăn “Liệu người ta có bắt cả những con chim bồ câu cũng phải hót bằng tiếng Đức không nhỉ?” tưởng rằng đây là ngây ngô nhưng ẩn sâu trong đó biết bao điều thú vị. Trong giây phút cuối cùng của buổi học dường như Phrăng đã hiểu sự yêu tổ quốc yêu quê mẹ như thế nào. Chim bồ câu thể hiện cho sự hòa bình, sự tự do chúng hót  những âm thanh, bằng những tiếng riêng của chúng. Nhưng chính câu hỏi của cậu bé đã làm chúng như sững lại. Cậu bé hỏi như vậy như thể chính những con chim bồ câu kia cũng biết tiếng Pháp, điều đó đã thể hiện lên tình yêu nước của cậu. Cậu yêu tiếng nói của mình, cậu thấy thương và thắc mắc ko biết những con chim bồ câu của nước Pháp kia có phải hót bằng tiếng Đức không nữa đó chính là sự yêu nước yêu tiếng Pháp mà bấy lâu nay mới dâng trào của cậu bé.

Câu 8: Chú ý hình dáng, vẻ mặt của thầy Ha-men khi viết dòng chữ cuối cùng ở phần 5.  (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 25)

Lời giải chi tiết:

Dáng vẻ và nét mặt của thầy Ha-men khi viết dòng chữ cuối cùng NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM:

  • Hình dáng: đứng trên bục, cầm phấn dằn mạnh hết sức, thầy đứng đó đầu dựa vào tường giơ tay ra hiệu “Kết thúc rồi…đi đi thôi!”.
  • Nét mặt: tái nhợt và không nói hết câu.

III. CÂU HỎI CUỐI BÀI   

Câu 1: Nêu cách hiểu của em về nhan đề Buổi học cuối cùng. Người kể lại câu chuyện là ai? Chỉ ra tác dụng của ngôi kể này. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 26)

Lời giải chi tiết:

- Nhan đề “Buổi học cuối cùng" có ý nghĩa:

  • Nghĩa đen: Đây là buổi học tiếng Pháp cuối cùng thầy trò Ha-men được học.
  • Nghĩa bóng: Nói đến nỗi đau rằng từ ngày mai lũ trẻ sẽ phải học tiếng của quân xâm lược. Đây là buổi học cuối cùng mà chúng được đắm mình trong tình yêu của tiếng mẹ đẻ, được sống trong môi trường văn hóa của dân tộc mình.

- Người kể chuyện là cậu bé Phrăng- xưng tôi.

- Truyện được kể theo ngôi thứ nhất, việc sử dụng ngôi kể này có tác dụng giúp câu chuyện trở nên chân thực hơn, giàu sự tin tưởng hơn. Đồng thời giúp Phrăng bộc lộ được tâm trạng, tình cảm một cách dễ dàng hơn và người đọc cũng hiểu rõ hơn về Phrăng.

Câu 2: Đặc điểm tính cách nhân vật thầy Ha-men được nhà văn khắc họa từ những phương diện nào? Hãy nêu ra một số biểu hiện cụ thể trong văn bản. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 26)

Lời giải chi tiết:

- Thầy Ha-men được tác giả khắc họa từ những phương diện: hình dáng/ ăn mặc, nét mặt, lời nói, hành động.

- Một số biểu hiện cụ thể trong văn bản: 

  • Lời nói/ Thái độ: Không giận dữ như mọi ngày mà ân cần, nhẹ nhàng “Phrăng vào chỗ nhanh lên con”, “các con ơi…mong các con hết sức chú ý”.
  • Hành động: đọc bài cho học sinh, kiên nhẫn giảng giải hay chuẩn bị mẫu viết mới viết bằng chữ rông.
  • Hình dáng/ ăn mặc: thầy mặc áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục, diềm lá sen gấp nếp mịn, cái mũ tròn bằng lụa đen; thầy đứng trên bục, cầm hòn phấn và dằn mạnh hết sức… thầy đứng đó đầu dựa vào tường giơ tay ra hiệu “Kết thúc rồi…đi đi thôi!”
  • Nét mặt: tái nhợt và không nói hết câu.

Câu 3: Phân tích một số chi tiết cụ thể trong suy nghĩ, cách nhìn nhận về thầy Ha-men và thái độ đối với việc học tiếng Pháp) để làm rõ diễn biến tâm trạng của nhân vật “tôi” trong buổi học cuối cùng”. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 26)

Lời giải chi tiết: 

Diễn biến tâm trạng của nhân vật “tôi” trong Buổi học cuối cùng”:

  • Suy nghĩ: Cái đầu rỗng tuếch của em trước đó không có chỗ cho những cuốn sách, giờ đây những cuốn sách trở nên thân thiết như người bạn cố tri./ Nếu được chuộc lỗi dù chỉ một lần, một lần tỏ ra không phụ công thầy giáo và “đọc thật to, thật dõng dạc, không phạm một lỗi nào” cái quy tắc về phân từ khi thầy gọi đến thì dù “có phải đánh đổi gì cũng cam.
  • Cách nhìn nhận thầy Ha-men: Cách ăn mặc của thầy long trọng, trang nghiêm. Bài giảng của thầy hôm nay khúc chiết, trong sáng như rót vào tai học trò, biến cái khó thành cái dễ một cách đáng ngạc nhiên…..
  • Thái độ học tiếng Pháp: Chuẩn bị buổi học thì có ý muốn trốn đi chơi nhưng khi nghe thầy nói buổi học cuối cùng được học tiếng Pháp thì Phrăng có phần ăn năn hối lỗi, phải dừng lại một môn học chỉ “mới biết viết tập toạng”. Trong giờ học ngữ pháp hôm nay, Phrăng thấy kinh ngạc vì mình sao lại hiểu nhanh đến thế.

Câu 4: Phần 5 của văn bản Buổi học cuối cùng, liệt kê các chi tiết miêu tả thầy Ha-men (về hành động, ngôn ngữ, ngoại hình). Các chi tiết này đã giúp tác giả khắc họa được điều gì về thầy Ha-men? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 26)

Lời giải chi tiết:

Các chi tiết này đã khắc hoạ thành công thầy Ha-men là một người rất mực trân trọng buổi học cuối cùng. Mỗi một hành động cùng lời nói của thầy đều chứa đựng sự đau xót nhưng cũng làm nổi bật lên vai trò, ý nghĩa và giá trị thiêng liêng của tiếng mẹ đẻ đối với việc bảo vệ chủ quyền dân tộc. Dòng chữ “NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM” cuối cùng của thầy là âm nguyện thay cho lời từ biệt, đó là tiếng nói sâu lắng tha thiết từ trái tim của một người yêu nước, yêu tha thiết tiếng mẹ đẻ.

Câu 5: Câu chuyện đã gợi lên trong em những suy nghĩ và tình cảm như thế nào? Em rút ra bài học gì cho bản thân sau khi học xong truyện? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 26)

Lời giải chi tiết:

Câu chuyện đã bồi đắp và xây dựng lên trong em lòng yêu nước. Qua bài học em rút ra bài học mỗi con người chúng ta ít nhiều đều cần tự ý thức bản thân giữ gìn tiếng mẹ đẻ và chịu khó học hỏi phát triển tiếng Việt vươn cao vươn xa ra thế giới. Yêu tiếng mẹ đẻ chính là yêu nước và phát triển tiếng mẹ đẻ chính là phát triển đất nước. 

Câu 6: Trong truyện Buổi học cuối cùng, em thích nhất nhân vật hoặc chi tiết, hình ảnh nào? Hãy viết một đoạn văn (khoảng 6-8 dòng) giải thích lí do vì sao em thích. SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 26)

Lời giải chi tiết:

Nhân vật mà em thích nhất trong truyện “Buổi học cuối cùng" là thầy Ha-men. Thầy Ha-men chuẩn bị bài học rất chu đáo, giáo án của thầy đều được viết bằng thứ mực đắt tiền, những dòng chữ nghiêng nghiêng, rõ ràng, nắn nót, kẻ tiêu đề cẩn thận nổi bật trên nền giấy trắng tinh. Thầy giảng bài bằng giọng nói dịu dàng, những lời nhắc nhở của thầy cũng rất nhã nhặn. Trong suốt buổi học cuối cùng thầy không giận dữ hay quát mắng học sinh một lời nào. Ngay cả khi Phrăng đến muộn thầy cũng nhẹ nhàng mời cậu vào lớp. Tất cả học sinh đều thấy rằng chưa bao giờ thầy kiên nhẫn giảng bài như vậy. Tất cả những chi tiết này đã cho ta một khẳng định rất chắc chắn đó là: Thầy Ha-men là một người yêu nghề dạy học, yêu tiếng mẹ đẻ, và là người yêu nước sâu sắc.