I. CHUẨN BỊ
Câu hỏi: (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 27)
- Đọc trước văn bản Dọc đường xứ Nghệ và tìm hiểu thông tin về nhà văn Sơn Tùng.
- Khái quát về tác phẩm Búp sen xanh nói chung và đoạn trích Dọc đường xứ Nghệ nói riêng.
Lời giải chi tiết:
- Nhà văn Sơn Tùng: Tên thật là Bùi Sơn Tùng (1928-2021), quê ở làng Hoa Lũy (nay là Kim Lũy), Diễn Kim, Diễn Châu, Nghệ An. Ông có rất nhiều tác phẩm viết về chủ tịch Hồ Chí Minh, các danh nhân cách mạng và các danh nhân văn hóa Việt Nam. Tiểu thuyết “Búp sen xanh" là tác phẩm nổi tiếng nhất trong chủ đề viết về Hồ Chí Minh, cho đến nay tiểu thuyết đã được tái bản - nối bản tới 30 lần và được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác nhau trên thế giới. Ngày 14/7/2011 nhà văn Sơn Tùng đã được chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam Nguyễn Minh Triết ký Quyết định phong tặng là Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới.
- Tác phẩm “Búp sen xanh" là tiểu thuyết đầu tiên viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh và đây cũng là tiểu thuyết lịch sử nổi tiếng nhất của nhà văn Sơn Tùng. Tác phẩm xây dựng nên hình tượng chủ tịch Hồ Chí Minh từ khi cất tiếng khóc chào đời tại Làng Chùa quê ngoại cho tới khi rời Bến Nhà Rồng ra đi tìm đường cứu nước. Đây là tác phẩm được nhà văn Sơn Tùng dày công sưu tầm những tư liệu có liên quan và chấp bút trong khoảng thời gian dài (đầu năm 1948 đến 1980). Tác phẩm được chia thành 3 chương là: "Thời thơ ấu", "Thời niên thiếu" và "Tuổi hai mươi".
- Đoạn trích “Dọc đường xứ Nghệ” kể về tuổi thơ của chủ tịch Hồ Chí Minh khi còn là cậu bé Nguyễn Sinh Côn, Người đã cùng anh trai là Nguyễn Sinh Khiêm theo cha vào kinh thành Huế. Sau khi đỗ Phó bảng ông Sắc vinh quy về quê, văn bản trong SGK kể về chuyện người cha sau khi về quê đi thăm bạn bè và cho hai con theo cùng.
II. ĐỌC HIỂU
Câu 1: Chú ý những quan sát, câu hỏi của cậu bé Côn trong phần 1. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 28)
Lời giải chi tiết:
Câu hỏi của cậu bé Công trong phần 1:
- Thưa cha, con muốn được cha chỉ bảo chúng con về sự tích ngôi đền ni, về tên của các hòn núi kia, trông lạ mắt quá cha ạ.
- Thành Cổ Loa ở mãi tận đâu, thưa cha?
Câu 2: Cậu bé Côn phê phán điều gì và coi trong giá trị nào ở nhân vật vua Thục? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 29)
Lời giải chi tiết:
- Cậu bé Côn đã phê phán: vua nhà Triệu nước Tàu nham hiểm ghê gớm. Chàng Trọng Thủy ngoan ngoãn làm theo mẹo của cha bày đặt. Còn vua nhà Thục lại không đề phòng, Nàng Mị Châu lại ruột để ngoài da…giữ nước làm sao được.
- Cậu bé Côn coi trọng: Vua nhà Thục nước ta lại trọng chữ tín. Người đã phải tự chém con gái mình và tự xử án mình bằng hành động nhảy xuống biển về tội để mất nước chứ không cam chịu nộp mình cho giặc.
Câu 3: Ý nghĩa của các địa danh được nhắc tới ở đây là gì? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 30)
Lời giải chi tiết:
Những địa danh và ý nghĩa của chúng được nhắc đến trong văn bản là:
- Hòn Hai Vai: là hòn núi giống người cụt đầu.
- Núi Cờ Rách: là dãy núi dài dằng dặc sát tận chân trời.
⇒ Hình dạng của núi non thường thể hiện cho khát vọng của con người.
III. CÂU HỎI CUỐI BÀI
Câu 1: Câu chuyện được kể theo ngôi kể nào? Nêu tác dụng của việc sử dụng ngôi kể ấy trong văn bản Dọc đường xứ Nghệ. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 32)
Lời giải chi tiết:
Truyện được kể theo ngôi thứ ba, người kể tự giấu mình đi và gọi các nhân vật theo tên của chúng. Việc sử dụng ngôi kể này có tác dụng giúp người kể có thể kể một cách linh hoạt, tự do những gì diễn ra với nhân vật khiến cuộc trò chuyện giữa ba cha con diễn ra tự nhiên lần lượt theo mạch cảm xúc và mạch truyện: từ những ngọn núi, ngôi đền nhìn thấy trên đường đi đến các địa danh, sự kiện và nhân vật lịch sử.
Câu 2: Những câu hỏi và sự lí giải về sự kiện lịch sử cho thấy Côn là cậu bé có tâm hồn, suy nghĩ như thế nào? Em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật này? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 32)
Lời giải chi tiết:
Những câu hỏi và sự lí giải về sự kiện lịch sử cho ta thấy Côn là một cậu bé có tâm hồn trong sáng, hồn nhiên nhưng hiểu biết sâu rộng.
⇒ Côn là cậu bé có tính cách, tôn trọng người lớn và tinh thần ham học hỏi.
Câu 3: Trong đoạn trích, cụ Phó bảng đã giáo dục các con tu dưỡng làm người bằng cách nào? Em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật cụ Phó bảng? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 32)
Lời giải chi tiết:
Cụ Phó bảng đã giáo dục các con tu dưỡng làm người từ những trải nghiệm thực tế. Từ những trải nghiệm để các con phát biểu vốn hiểu biết và suy luận, thiếu sót chỗ nào sẽ bổ sung và sửa chữa ngay chỗ đó. Qua đó ta có thể thấy được cụ Phó bảng là một người chỉn chu, sáng tạo trong cách dạy và uốn nắn con. Không những vậy ta còn thấy được sự tỉ mỉ, sự ân cần đối đãi các con và Người có vốn học vấn sâu rộng.
Câu 4: Câu chuyện Dọc đường xứ Nghệ của cha con cụ Phó bảng gợi cho em những suy nghĩ gì? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 32)
Lời giải chi tiết:
Câu chuyện đã gợi cho em những suy nghĩ về những địa danh, nhân vật lịch sử cùng các đối đãi ứng xử đối với nhân dân, với con người xung quanh. Đồng thời gợi cho em những phương pháp giáo dục hữu ích đó là học thông qua trải nghiệm và học bằng phương pháp thảo luận.
