[SOẠN BÀI] GIỚI THIỆU QUY TẮC, LUẬT LỆ CỦA MỘT HOẠT ĐỘNG HAY TRÒ CHƠI

I. ĐỊNH HƯỚNG

a. Giới thiệu quy tắc, luật lệ của một hoạt động hay trò chơi là trình bày cho người nghe những quy định mà các thành viên tham gia hoạt động hay trò chơi ấy cần tôn trọng và chấp hành.

b. Để giải thích quy tắc, luật lệ của một hoạt động hay trò chơi, các em cần chú ý:

  • Lựa chọn một hoạt động hay trò chơi
  • Tìm hiểu các quy tắc, luật lệ của một hoạt động hay trò chơi đã chọn
  • Lập dàn ý cho bài nói của mình
  • Trình bày ý kiến theo dàn ý; chú ý đến giọng nói, tư thế, nét mặt, cử chỉ,…
  • Đảm bảo thời gian trình bày, biết nhường lời và lắng nghe ý kiến của người khác.

II. THỰC HÀNH

Bài tập: Dựa vào văn bản “Những nét đặc sắc trên “đấu vật" Bắc Giang" để giới thiệu một số quy tắc, luật lệ của hoạt động đấu vật ở Bắc Giang hoặc ở địa phương em. (SGK Ngữ Văn lớp 7 Tập 1 - trang 114)

a. Chuẩn bị

- Xem lại nội dung đọc hiểu văn bản Những nét đặc sắc trên đất vật Bắc Giang.

- Tìm hiểu các thông tin liên quan đến quy định của hoạt động đấu vật.

- Xem lại nội dung, yêu cầu thuyết minh về quy tắc, luật lệ trong một trò chơi hay hoạt động đã nêu ở phần Viết. 

- Chuẩn bị các phương tiện như tranh, ảnh, video,... và máy chiếu, màn hình (nếu có).

b. Tìm ý và lập dàn ý 

- Lập dàn ý cho bài nói bằng cách lựa chọn, sắp xếp các ý theo bố cục 3 phần:

Mở đầu: Giới thiệu hoạt động. Ví dụ: Đấu vật là một trong những hoạt động văn hóa rất đặc sắc của vùng đất Bắc Giang. Có nhiều quy định mà người tham gia cần tôn trọng, tuân thủ trong đấu vật.

Nội dung chính:

- Giới thiệu cụ thể các quy tắc, luật lệ của hoạt động đấu vật theo một trật tự nhất định. Chẳng hạn:

  • Đối tượng tham gia gồm những ai (các đô vật, người cầm trống chầu, người xem,..)?
  • Hoạt động đấu vật cần phải tuân thủ những quy định gì? Ví dụ, quy cách về không gian diễn ra hoạt động: sới vật phải hình tròn, sân đặt sới vật hình vuông. 
  • Trình tự của trận đấu vật phải như thế nào? Nghi lễ bái tổ phải tiến hành ra sao? Keo vật thờ có những quy định gì? Động tác xe đài phải thực hiện như thế nào?

Kết thúc: Nêu giá trị và ý nghĩa của hoạt động đấu vật ở Bắc Giang nói riêng và đấu vật của dân tộc nói chúng. Ví dụ: Đấu vật thể hiện tinh thần thượng võ, đồng thời, thông qua đấu vật người ta thể hiện ước mong có mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, bội thu. 

c. Nói và nghe

- Người nói:

  • Dựa vào dàn ý để trình bày, giải thích về quy tắc, luật lệ của hoạt động đấu vật ở Bắc Giang
  • Trình bày bằng lời, tránh viết thành văn để đọc, sử dụng điệu bộ, cử chỉ và các phương tiện hỗ trợ phù hợp.

- Người nghe:

  • Tập trung lắng nghe ý kiến của người khác
  • Nhận xét được những điểm mạnh và điểm yếu về cách thức trình bày của người nói
  • Đưa ra ý kiến để trao đổi, thảo luận.

- Bài nói tham khảo:

Xin chào các bạn hôm nay tôi sẽ giới thiệu tới các bạn một trò chơi truyền thống của mảnh đất Tuyên Quang mỗi dịp lễ Tết đó là trò chơi ném còn. Ném còn là một trò chơi dân gian phổ biến của đồng bào các dân tộc Tày, Nùng ở Tuyên Quang. Vào mỗi dịp tết đến, ở địa phương có đông đảo người Tày, Nùng sinh sống đều tổ chức trò chơi “Ném" với mong ước một mùa màng bội thu và nhân dân ấm no. 

Theo quan niệm quả được tượng trưng cho hồn núi, hồn sông, hồn đất và hồn nước. Chính vì thế quả “còn” bao giờ cũng làm bằng vải màu đỏ, màu đen, màu xanh hay màu trắng. Ngay từ trước lễ hội ném còn, các cô gái sẽ chuẩn bị những múi vải màu xanh đỏ, sặc sỡ được ghép nối với nhau bên trong quả còn họ sẽ nhồi thóc, hạt vừng, hạt cải và cả hạt bông. Những loại hạt này thể hiện khát vọng sinh sôi nảy nở, thóc nuôi sống người còn bông cho sợi vải. Quả còn thường có 4 - 8 múi nhưng nếu khéo tay họ có thể làm tới 12 múi gồm 12 màu. Họ còn may thêm nhiều các tua vải với nhiều màu sắc để trang trí và giúp định hướng quả còn khi bay, các tua rua ấy cũng biểu trưng cho những tia nắng, tia mưa cầu mong một năm mưa thuận gió hoà. 

Cây còn được làm từ thân cây tre mai có chiều cao khoảng 20m - 30m tùy theo lựa chọn của người dân, ngọn cây được uốn thành hình vòng cung có dán giấy đỏ và hồng tâm để người dân tung còn vào vòng tròn ấy. Đồng bào người Tày, người Nùng quan niệm rằng khung còn một mặt dán giấy đỏ tượng trưng cho mặt trời còn kia dán giấy vàng tượng trưng cho mặt trăng. 

Những người chơi sẽ đứng đối mặt với nhau qua cây còn, người tung quả còn bay cao mang đi cái rủi ro, đau ốm và cả cái úa vàng héo hon của cây trái. Sau khi được tung lên trời quả còn rơi xuống, người đón còn sẽ đón nhận được may mắn, tốt đẹp, xanh tươi về cái phúc, lộc, thọ của một năm mới thịnh vượng. Vì thế mà khi ném còn, người ném sẽ cố tung còn thật cao để vượt qua vòng tròn tượng trưng cho mặt trời xua đi mọi điều bất hạnh và đón còn thật khéo để còn không rơi xuống đất. Người tung, người bắt rồi tung trở lại, ai cũng được tung và ai cũng được bắt, quả còn phơi phới trên trời cao, bay đi, bay lại như rồng uốn lượn như một vũ điệu tươi vui tràn đầy hạnh phúc ấm no. 

Người Tày và người Nùng chơi trò chơi ném còn mang ý nghĩa cầu mùa, nếu ném trúng vòng tròn, xuyên thủng làm rơi giấy là âm, dương giao hòa, cuộc sống sẽ sinh sôi và mùa màng sẽ bội thu. Đây là trò chơi truyền thống ở Tuyên Quang của tôi mong các bạn sẽ chia sẻ thêm về những trò chơi truyền thống ở quê hương mình nhé.

d. Kiểm tra và chỉnh sửa

- Người nói: Đối chiếu với dàn ý, tham khảo nhận xét của các bạn để kiểm tra

  • Nội dung và cách thức trình bày quy tắc, luật lệ của hoạt động đấu vật đã đáp ứng được yêu cầu chưa? Cần bổ sung và điều chỉnh những gì?...
  • Nhận biết các lỗi về nội dung và cách thức trình bày, có hướng sửa chữa các lỗi trong khi phát biểu, giới thiệu.

- Người nghe: Nắm được nội dung mà bạn giới thiệu, nhất là các quy định luật lệ của một trận đấu, hỏi lại các điểm chưa rõ, bổ sung thêm các nội dung khác nếu thấy người nói nêu chưa đủ;…

  • Rút kinh nghiệm về thái độ khi nghe người nói phát biểu, trình bày (sự tập trung, hướng về người nói, ghi chép và cách chất vấn,...).