I. CHUẨN BỊ ĐỌC
Câu 1: Em hãy sưu tầm và giới thiệu với các bạn một số bài ca dao viết về hình ảnh hoa sen. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 59)
Lời giải chi tiết:
Học sinh tự sưu tầm.
Ví dụ:
“Hoa sen nở đẹp trong đầm
Mùi hương tinh khiết âm thầm tỏa bay
Yêu thương vun bón tháng ngày
Nay hoa hé nhụy lòng đầy nao nao”
Câu 2: Em hãy thực hiện một sản phẩm sáng tạo (bức tranh, đoạn văn,...) để chia sẻ cảm nhận của em về bài ca dao: (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 59)
Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng mà chen nhị vàng
Nhị vàng, bông trắng, lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn
Lời giải chi tiết:
Bằng những ngôn từ trong sáng và giản dị nhất bài ca dao đã làm nổi bật lên hình ảnh bông hoa sen thơm ngát, đang nở trên đầm lầy. Bông hoa sen đơn sơ và chân chất như người dân lao động mang nét đẹp bình dị, thôn dã lúc nào cũng tỏa hương thơm ngan ngát. Một thứ hương thơm đặc biệt tinh khiết mà không pha lẫn mùi vị nào khác mặc dù nó đang ở trong đầm lầy. Đầm lầy càng tối, càng thối tha thì bóng hoa lại càng trở nên đẹp đẽ và sáng chói. Thông qua bài ca dao hình ảnh người lao động Việt Nam hiện lên một cách tự nhiên và hợp lý đến tài tình, tâm hồn của mỗi người được ví như một bông hoa thơm ngát dù có sống ở trong hoàn cảnh nào vẫn giữ cho mình một nét trong trắng, thanh cao nguyên vẹn.
II. TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN
Câu 1: Em hãy chỉ ra những từ ngữ, câu văn thể hiện ý kiến, lí lẽ, bằng chứng trong đoạn bàn luận về câu ca dao thứ hai. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 60)
Lời giải chi tiết:
Câu văn thể hiện ý kiến, lí lẽ, bằng chứng trong đoạn bàn luận về câu ca dao thứ hai là: Từ “lại” được dùng rất đắt, có tác dụng nhấn mạnh sự đa dạng nhiều thành phần và màu sắc đáng chú ý của cây sen. Từ “chen” nói lên sự kết hợp chặt giữa hoa và nhị, chứng tỏ đây là một bông hoa sen vừa mới nở.
Câu 2: Em biết gì về hình ảnh hoa sen trong những bài ca dao khác? (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 61)
Lời giải chi tiết:
Hình ảnh hoa sen trong những bài ca dao khác nhằm phản ánh trung thực về lẽ sống cao đẹp của người Việt Nam ngàn đời nay.
III. SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI
Câu 1: Em hãy xác định mối quan hệ giữa các ý kiến lớn, ý kiến nhỏ của văn bản dựa vào sơ đồ sau: (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 61)
Lời giải chi tiết:
- Ý kiến nhỏ 1.1: Câu thứ nhất khẳng định vẻ đẹp tuyệt đối không gì sánh nổi của cây sen ở trong đầm.
- Ý kiến nhỏ 1.2: Câu thứ hai miêu tả vẻ đẹp tựng bộ phận cụ thể trong cây sen để chứng minh cho câu thứ nhất.
- Ý kiến nhỏ 1.3: Câu thứ ba là câu chuyển để chuẩn bị cho câu kết, nó có vị trí đặc biệt trong toàn bài.
- Ý kiến lớn 2: Thông qua hình ảnh hoa sen gửi gắm đến người đọc những triết lí sống sâu sắc.
Câu 2: Chỉ ra các lí lẽ, bằng chứng được sử dụng để làm sáng tỏ cho các ý kiến. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 62)
Lời giải chi tiết:
Tác giả đã sử dụng những lí lẽ và bằng chứng để làm sáng tỏ cho các ý kiến là:
- Khéo léo trình bày sự khẳng định dưới hình thức nghi vấn cùng trạng ngữ “trong đầm”.
- Liệt kê các bộ phận của cây sen, ý nghĩa của từ “lại” và “chen”.
- Chuyển đổi khéo léo trật tự từ và hình ảnh.
- Giải thích nghĩa gốc và nghĩa chuyển của câu thơ thứ tư.
Câu 3: Văn bản được viết ra nhằm mục đích gì? Xác định nội dung chính của văn bản. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 62)
Lời giải chi tiết:
- Mục đích của văn bản là thuyết phục người đọc về vẻ đẹp của hoa sen trong bài ca dao Trong đầm gì đẹp bằng sen.
- Nội dung chính: Nhấn mạnh và khẳng định tầng nghĩa trực tiếp cùng tầng nghĩa biểu tượng của hoa sen.
Câu 4: Theo em, có thể thay đổi trật tự các ý kiến lớn, ý kiến nhỏ được không? Cách sắp xếp trật tự các ý kiến như vậy có tác dụng gì trong việc thực hiện mục đích của văn bản? (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 62)
Lời giải chi tiết:
Theo em, trật tự các ý kiến lớn, ý kiến nhỏ không thể thay đổi vì đây là cách sắp xếp hợp lí nhất để thể hiện nội dung cùng mục đích của văn bản.
Câu 5: Những dấu hiệu nào giúp em nhận ra văn bản trên là văn bản nghị luận phân tích một tác phẩm văn học? (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 62)
Lời giải chi tiết:
Những dấu hiệu giúp em nhận biết đây là văn bản nghị luận phân tích một tác phẩm văn học đó là: phương thức biểu đạt nghị luận, các nhận xét cùng lí lẽ thuyết phục người đọc, sử dụng câu văn khẳng định đồng thời nêu lên các ý kiến và lí lẽ, dẫn chứng để chứng minh cho ý kiến.
Câu 6: Văn bản trên đã giúp em hiểu thêm điều gì về bài ca dao Trong đầm gì đẹp bằng sen? Hãy viết đoạn văn (khoảng 150 đến 200 chữ) trình bày suy nghĩ của mình. (SGK Ngữ văn 7, tập 1 - trang 62)
Lời giải chi tiết:
Từ bao đời nay, nét đẹp trong sáng cùng phẩm chất đáng quý của con người Việt Nam luôn được ca ngợi. Thông qua ca dao, tục ngữ ta thấy được từng nét đẹp của tâm hồn và giá trị của con người. Bằng những ngôn từ trong sáng, giản dị bông hoa sen thơm ngát đã được làm nổi bật trên đầm lầy nước đọng. Bông hoa sen đơn sơ chân chất như người lao động Việt Nam mang những nét đẹp bình dị, thôn dã lúc nào cũng ngát hương thơm. Hương thơm của bông sen rất đặc biệt, nó tinh khiết không pha lẫn một vị nào khác dù luôn ở trong đầm lầy. Đầm lầy càng u tối, càng hôi hám thì bông sen càng đẹp đẽ càng tươi sáng. Thông qua bài ca dao, hình ảnh con người Việt Nam được hiện lên một cách thật tự nhiên và hợp lí. Tâm hồn của mỗi người được ví như một bông hoa thơm ngát dù sống ở bất cứ nơi đâu hay bất cứ hoàn cảnh nào cũng giữ riêng cho mình một nét trong trắng, thanh cao và nguyên vẹn.
