I. TRƯỚC KHI ĐỌC
Câu 1: Chia sẻ cảm nghĩ của em về người anh hùng nhỏ tuổi Trần Quốc Toản (qua các tài liệu lịch sử, sách báo, phim ảnh, … mà em đã đọc, đã xem) (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 10)
Lời giải chi tiết:
Trần Quốc Toản là một vị anh hùng nhỏ tuổi, ông đã tham gia vào các cuộc kháng chiến chống quân Nguyên và hy sinh khi còn rất nhỏ. Câu chuyện Trần Quốc Toản bóp nát quả cam vẫn được lưu truyền cho đến ngày nay, ông chính là tấm gương về lòng dũng cảm và tinh thần yêu nước.
Câu 2: Ngoài Trần Quốc Toản, em còn biết thêm nhân vật thiếu nhi lỗi lạc nào trong lịch sử? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 10)
Lời giải chi tiết:
Ngoài Trần Quốc Toản em còn biết đến ông trạng Nguyễn Hiền. Nguyễn Hiền là một người có tài năng, lỗi lạc, có ý chí kiên trì vượt khó. Ông chính là một tấm gương sáng cho mọi thiếu nhi noi theo.
II. ĐỌC VĂN BẢN
Câu 1: Quang cảnh, không khí ở bến Bình Than – nơi diễn ra một hội nghị quan trọng. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 10)
Lời giải chi tiết:
- Quang cảnh ở bến Bình Than:
- Hai cây đa cổ thụ bóng râm mát che kín cả một khúc sông.
- Dưới bến, những thuyền lớn của các vương sư về hội sư, đậu dài san sát, sơn đủ các màu. Trên mui thuyền, phất phới những lá cờ của Chiêu Minh Vương, của Chiêu Quốc Vương, của Chiêu Văn Vương, của Hưng Đạo Vương, của Chiêu Thành Vương.
- Không khí ở bến Bình Than: Tưng bừng, khí thế và tráng lệ.
Câu 2: Những ý nghĩ của nhân vật xen vào lời của người kể chuyện. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 11)
Lời giải chi tiết:
Những ý nghĩ của nhân vật:
- Cha ta mất sớm, nên ta mới phải đứng rìa nhục nhã thế này!
- Đứng mãi đây cho đến bao giờ? Thôi thì liều một chết vậy. Ta cứ xuống, chỉ nói hai tiếng xin đánh, rồi mặc cho triều đình luận tội.
- Ta sẽ chiêu binh bãi mã, cầm quân đi đánh giặc. Xem cái thằng ngoài rìa này có phải là một kẻ toi cơm không.
Câu 3: Hoài Văn có những suy nghĩ gì khi thấy các vương hầu họp bàn việc nước? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 11)
Lời giải chi tiết:
Khi thấy các vương hầu họp bàn việc nước Hoài Văn dám chắc rằng các vị có ý cho quân Nguyên mượn đường vào đánh Chiêm Thành hoặc chống cự lại. Trong ý nghĩ, Hoài Văn muốn được xuống thuyền rồng bàn việc nước, quỳ xuống trước mặt xin quan gia cho đánh.
Câu 4: Điều gì sẽ xảy ra khi Hoài Văn có hành động vượt khuôn phép? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 11)
Lời giải chi tiết:
Khi Hoài Văn có hành động vượt khuôn phép thì lính ập đến giữ lấy chàng, chàng bị mời ra ngoài và thậm chí là có thể bị trị tội.
Câu 5: Hoài Văn giải thích như thế nào về hành động của mình? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 13)
Lời giải chi tiết:
Hoài Văn tự biết mình mang tội lớn nhưng vì đất nước nguy nan và chàng cho rằng kể cả đứa trẻ cũng phải lo nghĩ. Nếu nhà vua lo thì kẻ bề dưới cũng cần phải lo.
Câu 6: Thái độ của Trần Quốc Toản thể hiện như thế nào qua lời nói? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 13)
Lời giải chi tiết:
Thái độ của Trần Quốc Toản rất bất bình, bức xúc và căm thù giặc khi nghe thấy có người chủ hoà.
Câu 7: Cách nhà vua xử lí hành động có đúng như dự đoán của em không? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 13)
Lời giải chi tiết:
Cách nhà vua xử lý hành động không giống như dự đoán của em. Em đoán rằng Hoài Văn sẽ bị lính vây bắt, đuổi ra ngoài và trị tội nhưng nhà Vua lại tha tội cho chàng, khuyên răn và cho Hoài Văn một quả cam.
Câu 8: Tâm trạng của Hoài Văn. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 13)
Lời giải chi tiết:
Hoài Văn vừa tức giận, vừa hờn mà cũng vừa tủi. Nỗi uất nhất đó là đám quân Thánh Dực khúc khích cười chế nhạo.
III. SAU KHI ĐỌC
Câu 1: Hãy tóm tắt nội dung của văn bản và cho biết câu chuyện dựa trên bối cảnh của sự kiện lịch sử nào. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
- Tóm tắt: Tại Bến Bình Than vua Trần cùng các vương hầu họp bàn kế sách đối phó với quân xâm lược chỉ vì chưa đủ tuổi mà Trần Quốc Toản không được dự họp, chàng cảm thấy nhục nhã chỉ muốn gặp vua để bày tỏ chủ kiến của mình - “không chấp nhận hòa hoãn". Do quá nóng lòng muốn gặp vua mà chàng định vượt qua hàng rào quân cấm vệ để đến nơi vua quan họp bàn. Nhưng Trần Quốc Toản đã bị ngăn lại và xảy ra xung đột. Khi đã gặp được vua, Trần Quốc Toản hô to xin đánh, vua Trần biết nỗi lòng vì nước của chàng nên đã không trách phạt mà con ban thưởng cho chàng một quả cam. Trần Quốc Toản quyết định trở về quê chiêu mộ binh mã và thao luyện võ nghệ để xuất quân đánh giặc. Khi chàng xoè bàn tay ra thì quả cam đã bị bóp nát tự bao giờ.
- Bối cảnh lịch sử: Câu chuyện xảy ra vào thời nhà Trần (thế kỉ XIII) khi ấy nước ta phải đối mặt với quân Nguyên – một đội quân xâm lược hùng mạnh.
Câu 2: Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản có tâm trạng như thế nào khi phải đứng trên bờ nhìn quang cảnh một sự kiện đặc biệt đang diễn ra ở bến Bình Than? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
Khi phải đứng trên bờ nhìn quang cảnh một sự kiện đặc biệt đang diễn ra ở bến Bình Than Trần Quốc Toản nôn nóng khi mà các em họ “những người em họ” đều được tham dự họp bàn việc nước với vua còn mình thì vì cha mất sớm nên phải chịu cảnh đứng rìa nhục nhã.
Câu 3: Khi bị quân Thánh Dực ngăn cản xuống bến gặp vua, Trần Quốc Toản có hành động gì khác thường? Vì sao Trần Quốc Toản có hành động như vậy? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
Khi bị quân Thánh Dực ngăn cản xuống bến gặp vua thì Trần Quốc Toản đã “xô mấy người lính Thánh Dực ngã chúi, xăm xăm xuống bến”, “tuốt gươm, mắt trừng lên” dọa chém người ngăn cản, đỏ mặt quát lớn trước mặt viên tướng, múa tít gươm khiến cho không ai có thể đến gần để cản bước mình. Vì chàng quá lo lắng cho đất nước, chàng căm thù giặc và nóng lòng muốn bày tỏ ý kiến của mình với vua. Chính vì vậy mà Trần Quốc Toản phải liều chết một phen để nói lên hai tiếng “xin đánh".
Câu 4: Chứng kiến hành động và nghe lời tâu bày của Trần Quốc Toản, vua Thiệu Bảo có thái độ và cách xử lý như thế nào? Thái độ và cách xử lý đó cho thấy điều gì ở vị vua này? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
- Chứng kiến hành động cùng lời tâu này của Trần Quốc Toản, vua gật đầu, mỉm cười nhìn Hưng Đạo Vương. Lời nói của chàng cũng hợp với ý của vua và Hưng Đạo Vương. Mặc dù Trần Quốc Toản đã phạm thượng nhưng vì chàng vẫn còn trẻ, hoàn cảnh lại đáng thương và còn biết lo lắng cho vua, cho nước nên vua đã thứ tội, cho lui về làm tròn chữ hiếu phận làm con. Sau đó vua Thiệu Bảo đã khuyên giải, động viên chàng một cách nhẹ nhàng và còn đích thân tặng chàng một quả cam sành chín mọng.
⇒ Thái độ và cách xử lý ấy đã cho thấy vua Thiệu Bảo là một vị vua anh minh, đức độ. Vua anh minh, khoan dung, độ lượng và xét sự việc dựa trên cả lý lẫn tình và trân trọng chí khí và nỗi lòng quan tâm đến việc dân, việc nước của người trẻ.
Câu 5: Trong lời người kể chuyện đôi chỗ xen vào những ý nghĩ thầm kín của nhân vật Trần Quốc Toản. Nêu một vài trường hợp và phân tích tác dụng của sự đan xen đó. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
- Trường hợp: “Thì ra các con trai của Hưng Đạo Vương đều có mặt. Những người em họ ấy, chẳng qua chỉ hơn Hoài Văn dăm sáu tuổi! Cha ta mất sớm, nên ta mới phải đứng rìa nhục nhã thế này!..”
⇒ Tác dụng: Giúp câu chuyện trở nên sinh động, chân thực hơn. Điều này chứng tỏ người kể chuyện ngôi thứ ba đồng điệu, đồng cảm với nhân vật và thể hiện những ước vọng, tâm tư của nhân vật chính cũng chính là điều mà người kể mong muốn.
Câu 6: Những nét tính cách nào của Trần Quốc Toản được thể hiện qua lời đối thoại với các nhân vật khác trong truyện? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
Câu 7: Trong truyện này, ngôn ngữ người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật đều mang đậm màu sắc lịch sử. Nêu một số ví dụ và cho biết tác dụng. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
Ví dụ:
- Cha ta mất sớm, nên ta mới phải đứng rìa nhục nhã thế này!
- Đứng mãi đây cho đến bao giờ? Thôi thì liều một chết vậy. Ta cứ xuống, chỉ nói hai tiếng xin đánh, rồi mặc cho triều đình luận tội.
- Ta sẽ chiêu binh mãi mã, cầm quân đi đánh giặc. Xem cái thằng ngoài rìa này có phải là một kẻ toi cơm không.
⇒ Tác dụng: Giúp câu chuyện trở nên sinh động, chân thực, làm nổi bật lên con người của Trần Quốc Toản - một anh hùng nhỏ tuổi có lòng yêu nước bất diệt. Sớm lòng lo việc nước, bất bình khi phải đứng ngoại cuộc họp của các vương hầu.
Câu 8: Hãy khái quát chủ đề của văn bản và cho biết căn cứ vào đâu em khái quát như vậy. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
Chủ đề của văn bản đó là tình yêu nước, lòng trung quân ái quốc của người anh hùng nhỏ tuổi - Trần Quốc Toản qua đó cho thấy hào khí cùng tinh thần chống giặc xâm lược của cha ông ta vào thời Trần. Em khái quát như vậy căn cứ vào nội dung của văn bản, nhân vật và các tình tiết xảy ra trong truyện.
IV. VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC
Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) phân tích chi tiết Trần Quốc Toản bóp nát quả cam. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 15)
Lời giải chi tiết:
Trần Quốc Toản đã chờ rất lâu trên bến tàu mà không được gặp vua để xin đánh, chàng bèn xông vào thuyền rồng đòi gặp vua để yết kiến và nói lên nguyện vọng của mình. Khi hiểu rõ được đầu đuôi sự tình, vua không trách phạt chàng mà đã thứ lỗi và cho chàng đứng dậy. Mặc dù đã làm trái phép nước nhưng thấy Trần Quốc Toản vẫn còn trẻ mà đã biết lo việc nước nên vua đã ban cho chàng một quả cam. Vua phải rất tán thưởng hành động này của chàng thì mới ban thưởng cho chàng một quả cam. Trần Quốc Toản rất ấm ức vì bị vua xem thường là trẻ con, chàng còn lo lắng rằng quân giặc vẫn sẽ hoành hành, lăm le đè đầu cưỡi cổ dân mình khi mở bàn tay ra thì quả cam vua ban thưởng lúc nãy đã bị bóp nát lúc nào không hay. Chi tiết này đã cho thấy sự gan dạ, dũng cảm cùng phẩm chất anh hùng của Trần Quốc Toản.
