I. CHUẨN BỊ ĐỌC
Câu hỏi: Em đã bao giờ quan sát quá trình lớn lên của một cái cây, một bông hoa hay một con vật chưa? Điều đó gợi cho em suy nghĩ hoặc cảm xúc gì? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 13)
Lời giải chi tiết:
Em đã từng quan sát lớn lên của một bông hoa, điều đó gợi cho em những suy nghĩ rất đặc biệt như:
- Ngạc nhiên, kì thú và lạ lẫm.
- Xúc động vì sự kì diệu của tự nhiên.
- Muốn được tự tay chăm sóc bông hoa ấy.
- Gợi lên tình yêu thiên nhiên cùng khao khát bảo vệ tự nhiên.
II. TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN
Câu 1: Em hình dung thế nào về hiện tượng nảy mầm qua hình ảnh “nhú lên giọt sữa”? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 13)
Lời giải chi tiết:
- Hình ảnh “nhú lên giọt sữa” miêu tả vô cùng sinh động và độc đáo về hiện tượng nảy mầm. Lá mầm nhú lên đầu tiên từ mặt đất của hạt được ví von như giọt sữa không chỉ làm nổi bật hình dáng ngộ nghĩnh cùng sự non nớt mà còn gợi ra sự gần gũi, thân thương của những hạt mầm nhỏ bé.
⇒ Hiện tượng nảy mầm qua cái nhìn của trẻ thơ trở nên dí dỏm, ngộ nghĩnh, độc đáo và đáng yêu vô cùng.
Câu 2: Chú ý những động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm ở các khổ thơ 2,3 và 4? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 14)
Lời giải chi tiết:
- Những động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm ở các khổ thơ 2,3 và 4 là: nảy (mầm), nhú (lên), thì thầm, ghé, nghe, nằm, vỗ, kiêng, mở (mắt), đón…
⇒ Những động từ này đã gợi ra quá trình lớn lên của hạt mầm vô cùng thú vị và độc đáo. Đó không còn là một quá trình tự nhiên vô thức nữa mà nó giống như một quá trình đầy sự chờ đợi, háo hức và thiêng liêng.
III. SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI
Câu 1: Năm khổ thơ đầu là lời của ai? Khổ thơ cuối là lời của ai? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 14)
Lời giải chi tiết:
- Năm khổ thơ đầu là lời của tác giả có thể khẳng định được điều này vì cách xưng hô của tác giả “Cầm trong tay mình” đồng thời gọi những đối tượng được nhắc tới bằng chính tên gọi của nó như “hạt, mầm, cây,..”.
- Khổ thơ cuối là lời của hạt mầm có thể khẳng định được điều này vì cách xưng hô và giọng điệu đã có sự thay đổi:
- Gọi trực tiếp: Rằng các bạn ơi.
- Giải thích xưng tôi: Cây chính là tôi.
- Nội dung: Lời nhắn của hạt mầm gửi tới các bạn “Tôi sau này sẽ lớn lên trở thành cây và góp màu xanh của mình vào sự tươi xanh của đất trời. Qua đó khẳng định vai trò cùng ý nghĩa của cây cối đối với cuộc sống của con người".
Câu 2: Tìm một số hình ảnh, từ ngữ đặc sắc mà tác giả đã sử dụng trong bài thơ để miêu tả quá trình từ hạt thành cây và thể hiện quá trình đó bằng sơ đồ. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 14)
Lời giải chi tiết:
Học sinh tự sưu tầm.
Câu 3: Theo em, những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiện mối quan hệ như thế nào giữa hạt mầm và nhân vật đang “Ghé tai nghe rõ”? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 14)
Lời giải chi tiết:
Theo em những dòng thơ ấy đã thể hiện mối quan hệ gần gũi và thân thiết như những người bạn của hạt mầm và nhân vật đang “Ghé tai nghe rõ”.
Câu 4: Tìm những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những mầm cây. Hãy cho biết đó là tình cảm gì? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 14)
Lời giải chi tiết:
Những hình ảnh và từ ngữ thể hiện tình cảm và cảm xúc của tác giả là:
- Cầm trong tay mình.
- Giọt sữa.
- Ghé tai nghe rõ.
- Mầm kiêng… Kiêng nhất…
- Nghe mầm mở mắt.
- Vài lá bé.
- Lá nghe màu xanh.
- Bắt đầu bập bẹ.
⇒ Đó là những tình cảm yêu thương, trân trọng, gìn giữ, nâng niu và cả quan tâm.
Câu 5: Xác định các biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản. Phân tích tác dụng của chúng. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 14)
Lời giải chi tiết:
- Biện pháp tu từ được tác giả sử dụng chủ yếu trong văn bản là nhân hoá (khi miêu tả hạt mầm bằng hàng loạt những từ ngữ vốn được dùng để miêu tả con người - nhất là khi để hạt mầm tự cất tiếng nói và gửi lời nhắn nhủ đến người đọc).
- Ngoài biện pháp nhân hoá, tác giả còn sử dụng một số biện pháp tu từ khác như ẩn dụ, điệp từ điệp ngữ.
⇒ Việc sử dụng các biện pháp tu từ này không chỉ thể hiện mối quan hệ gần gũi của hạt mầm với con người và thể hiện tình yêu cùng sự gắn bó thân thiết với thế giới tự nhiên của nhân vật trữ tình mà nó còn góp phần xây dựng hình ảnh thế giới thiên nhiên thêm phần sinh động, ấn tượng và hấp dẫn.
Câu 6: Nhận xét về cách gieo vần, ngắt nhịp trong bài thơ trên và cho biết vần và nhịp đã có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện “lời của cây”. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 14)
Lời giải chi tiết:
- Bài thơ gieo vần chân như: mình – thinh; mầm – thầm; nôi – hời; bắc – mắt; giông – hồng; thành – xanh; bé – bẹ; ơi – tôi; lớn – trời.
- Bài thơ ngắt theo nhịp chẵn.
⇒ Cách gieo vần và ngắt nhịp trên kết hợp với thể thơ bốn chữ đã góp phần thể hiện rất tự nhiên “lời của cây”. Đó là những lời giãi bày, lời tâm sự nhẹ nhàng, hồn nhiên, nhí nhảnh mà cũng phần ngây thơ, trong sáng. Tuy vậy nhưng cũng rất ý nhị mang đến những ý nghĩa sâu xa đáng suy ngẫm.
Câu 7: Xác định chủ đề và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 14)
Lời giải chi tiết:
- Chủ đề của văn bản: Sự trân trọng, tình yêu và sự gắn bó giữa con người và cây cỏ.
- Thông điệp của văn bản: Hãy biết yêu và trân trọng sự sống của cây vì cây làm nên một phần của cuộc sống xinh đẹp, đáng yêu này.
Câu 8: Hãy tưởng tượng mình là một cái cây, một bông hoa hoặc một con vật cưng trong nhà và viết khoảng năm câu thể hiện cảm xúc khi mình hóa thân. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 14)
Lời giải chi tiết:
Chào các bạn, các bạn có thấy mình quen không? Mình là cây bàng che bóng mát cho các bạn mỗi giờ ra chơi đây. Các bạn nhìn xem, thân mình thật to lớn cùng với những tán lá to rộng sum suê như những cánh tay khổng lồ bảo vệ mọi người khỏi những tia nắng gắt. Mình rất vui vì làm được điều có ích cho mọi người. Mỗi ngày các bạn tưới cho mình những dòng nước mát lành điều đó đã giúp mình cao hơn từng ngày. Mình sẽ lớn thật nhanh để tán lá rộng thêm và tỏa bóng mát cho nhiều người hơn để không phụ công lao chăm sóc của các bạn. Làm một cây bàng là một điều rất thú vị đáng để trải nghiệm.
