[SOẠN BÀI] NHỮNG NÉT ĐẶC SẮC TRÊN “ĐẤU VẬT" BẮC GIANG

I. CHUẨN BỊ

Yêu cầu: Đọc trước văn bản Những nét đặc sắc trên “đất vật” Bắc Giang và tìm hiểu thêm về hoạt động đấu vật dân tộc. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 109)

Lời giải chi tiết:

Vật là một bộ môn thể thao rất được những người nông dân Việt Nam thời xưa ưa chuộng. Vào những ngày đầu mùa Xuân thường có những buổi hội đình đám nơi thôn dã, dân làng thường tổ chức những cuộc vui như hát quan họ, thi nấu cơm, chọi trâu, đá gà, đánh đu, kéo co, bắn nỏ, đánh gậy trung bình tiên, đấu vật, v.v. Môn đấu vật luôn là lựa chọn hàng đầu trong những ngày hội này. 

Tiếng trống vật nổi lên là mọi người già, trẻ, gái, trai, đủ mọi tầng lớp đều nô nức đến bao quanh đấu trường. Mọi người bàn luận, chê khen rành rọt từng thế, từng miếng vật, từng keo vật từng tác phong của mỗi đô vật. Đây là bộ môn ngoài tính giải trí, còn là một môn thể thao hữu ích giúp thanh niên trong làng thêm cường tráng, thêm nghị lực, lòng dũng cảm để giữ làng, giữ lúa và giữ nước. Vì thế mà đấu vật đã trở thành một truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. 

Hàng năm, khi việc đồng áng đã xong trai tráng trong làng thường rủ nhau tập dượt võ thuật hoặc vật, họ chỉ bảo lẫn nhau ai có miếng võ nào hay, ngón vật nào độc đáo thì lại truyền dậy cho anh em cùng tập. Vào Tết Nguyên Đán, nếu trong làng có thầy võ, họ sẽ tụ tập để luyện tập thêm, làng nào không có thầy thì cử người đi đón thầy ở lò võ, lò vật về để dạy. 

Đấu vật dần đã trở thành thói quen của người dân mỗi khi Tết đến xuân về, người ta xem nó như một điểm hẹn, một trò chơi để chơi trong những ngày rảnh rỗi mùa xuân.

II. ĐỌC HIỂU

Câu 1: “Sới vật” là gì? Ý nghĩa của sới vật hình tròn đặt trước sân đình hình vuông là gì? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 110)

Lời giải chi tiết:

Sới vật là khoảng đất trống dùng để làm nơi đấu vật. Ý nghĩa của sới vật hình tròn được đặt trước sân đình hình vuông để thể hiện quan niệm dân gian, vuông biểu hiện cho đất, tròn biểu hiện cho trời. Tròn nghĩa là Mặt Trời, các đô vật thường là nam biểu hiện cho tính dương thông qua đấu vật người ta mong dương vượng để có “mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, bội thu”.

Câu 2: Chú ý những quy định của keo vật thờ. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 110)

Lời giải chi tiết:

- Những quy định của keo vật thờ là:

  • Lựa chọn hai đô vật: để được chọn là đô vật cho keo vật thờ, đô vật phải là đô vật có tiếng trong vùng, được đông đảo công chúng ghi nhận về tài năng đấu vật. Ngoài ra, đô vật đó phải có tài năng đức độ, có bề dày thời gian cống hiến công lao cho phong trào vật trong vùng.
  • Nghi lễ bái tổ: Mở đầu hội vật, hai đô thực hiện keo vật thờ được giới thiệu rất trang trọng về tên tuổi, địa chỉ, thành tích đã đạt được, những sở trường trong thi đấu… Khi tiếng trống chầu vang lên, hai đô vật “mình trần đóng khố,” chân quỳ vai sánh, hai tay chắp sườn. Hiệu lệnh của trống chầu tiếp tục điểm, hai đô đứng vươn thẳng, hai tay vẫn chắp sườn nghênh diện. Tiếng trống chầu điểm lần thứ ba, họ chắp tay đồng thời khom lưng “bái tổ” theo thế 3 bước tiến lên, 3 bước lùi xuống.
  • Nghi thức “xe đài”: Nghi thức “xe đài” ở Bắc Giang là những tư thế “đại bàng tung cánh, sư tử vờn cầu”, hay hiền hòa và uốn lượn như “dòng sông Cầu nước chảy lơ thơ” và “dòng sông Thương nước chảy đôi dòng”.
  • Diễn biến keo vật thờ: Những miếng đánh trong keo vật thờ được thể hiện rất chậm, người xem cảm nhận được như từng nhịp thở: Đâu là miếng bốc, đâu là miếng gồng; hay bất chợt đây là tiếng nói, đó là miếng sườn … Tất cả được hai đô biểu diễn nhịp nhàng và đẹp mắt. Cái hay của keo vật thờ chính là ở chỗ có thể giới thiệu cho người xem hiểu được phương pháp tấn công và thủ pháp chống đỡ để rồi phản công. Lệ của keo vật thờ thật là khéo léo, khi kết thúc keo vật cả hai đô cùng phải thua “lấm lưng trắng bụng”.

Câu 3: Nghi thức “xe đài” ở hội vật Bắc Giang có gì đặc sắc? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 111)

Lời giải chi tiết:

Nghi thức “xe đài” ở Bắc Giang là những tư thế như “đại bàng tung cánh, sư tử vờn cầu”, hay hiền hòa và uốn lượn như “dòng sông Cầu nước chảy lơ thơ” và “dòng sông Thương nước chảy đôi dòng”.

Câu 4: Mục đích của keo vật thờ là gì? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 111)

Lời giải chi tiết:

Mục đích của keo vật thờ là biểu diễn nhịp nhàng, đẹp mắt để giới thiệu cho người xem hiểu được phương pháp tấn công, thủ pháp chống đỡ để phản công lại. Keo vật thờ là trận đấu mở đầu hội vật, chỉ mang tính nghi lễ. 

III. CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1: Nhan đề Những nét đặc sắc trên “đất vật” Bắc Giang cho người đọc biết gì về nội dung chính được nói tới trong văn bản? Em hãy phân biệt “sới vật” và “hội vật”. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 112)

Lời giải chi tiết:

- Nhan đề cho em hiểu được nội dung chính của văn bản sẽ nói tới những điểm đặc trưng hoặc những điểm nổi bật ở hội vật nơi đây. 

- Phân biệt sới vật và hội vật:

  • Sới vật là địa điểm để tổ chức hội vật, nó là khoảng đất trống dành để làm nơi đấu vật. 
  • Hội vật là lễ hội truyền thống của dân tộc, ở đây người ta sẽ tổ chức cuộc thi chính là đấu vật.

Câu 2: Theo văn bản để tổ chức một hội vật, cần chuẩn bị tiến hành những nghi lễ, nghi thức nào? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 112)

Lời giải chi tiết:

Theo văn bản để tổ chức được một hội vật, cần chuẩn bị tiến hành những nghi lễ, nghi thức như sau:

  • Lựa chọn đô vật.
  • Nghi lễ bái tổ.
  • Nghi thức “xe đài”.
  • Keo vật thờ.

Câu 3: “Keo vật thờ” diễn ra theo trình tự như thế nào và có những quy tắc gì? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 112)

Lời giải chi tiết:

- “Keo vật thờ” được diễn ra theo trình tự: Các đô vật được lựa chọn bắt đầu nghi lễ bái tổ, nghi lễ “xe đái” và thực hiện keo vật thờ.

- Quy tắc của keo vật thờ:

  • Hai đô biểu diễn nhịp nhàng, đẹp mắt nhằm giới thiệu cho người xem hiểu được phương pháp tấn công và thủ pháp chống đỡ để phản công lại. 
  • Lệ của keo vật thờ rất khéo léo, khi kết thúc keo vật cả hai đô cùng phải thua “lấm lưng trắng bụng”.

Câu 4: Văn bản mang lại cho em những hiểu biết gì về hội vật ? Hãy nêu một hội thi truyền thống của quê hương em hoặc các vùng miền khác có hình thức tương tự như hội vật ở Bắc Giang. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 112)

Lời giải chi tiết:

- Văn bản mang lại thêm cho em hiểu biết đó là để tổ chức được một lễ hội vật người ta phải trải qua rất nhiều công đoạn chuẩn bị tỉ mỉ và cẩn thận. Các hội vật được tổ chức mang ý nghĩa truyền thống văn hoá dân tộc sâu sắc và đậm đà bản sắc dân tộc. 

- Một lễ hội tương tự mà em biết đó là “Lễ hội đua thuyền truyền thống và hội thi cá trắm sông Son”