I. ĐỌC
CHỌN ĐÁP ÁN ĐÚNG
Câu 1: Nhận định nào sau đây đúng với bài thơ Chiều hôm nhớ nhà? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 125)
A. Đây là bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật.
B. Đây là bài thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
C. Đây là bài thơ ngũ ngôn bát cú Đường luật.
D. Đây là bài thơ ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật.
Lời giải chi tiết:
Đáp án đúng: A. Đây là bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật.
Câu 2: Yếu tố nào sau đây không có tác dụng giúp ta nhận biết thể thơ của Chiều hôm nhớ nhà? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 126)
A. Cách gieo vần, ngắt nhịp trong bài thơ
B. Tính chất đối của một số cặp câu thơ
C. Biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ
D. Số tiếng trong mỗi câu thơ và số câu trong bài thơ
Lời giải chi tiết:
Đáp án đúng: C. Biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ
Câu 3: Nghệ thuật đối được thể hiện ở những cặp câu thơ nào? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 126)
A. Cặp câu 1 – 2 và 7 – 8
B. Cặp câu 1 – 2 và 3 – 4
C. Cặp câu 3 – 4 và 5 – 6
D. Cặp câu 5 – 6 và 7 – 8
Lời giải chi tiết:
Đáp án đúng: C. Cặp câu 3 – 4 và 5 – 6
Câu 4: Những câu nào trong bài thơ có tiếng hiệp vần? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 126)
A. Các câu 1 – 3 – 5 – 7 – 8
B. Các câu 1 – 2 – 4 – 6 – 8
C. Các câu 1 – 2 – 3 – 4 – 5
D. Các câu 4 – 5 – 6 – 7 – 8
Lời giải chi tiết:
Đáp án đúng: B. Các câu 1 – 2 – 4 – 6 – 8
Câu 5: Biện pháp tu từ nào được tác giả sử dụng ở hai câu thơ sau? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 126)
Gác mái ngư ông về viễn phố,
Gõ sừng mục tử lại cô thôn.
A. Biện pháp tu từ so sánh
B. Biện pháp tu từ nhân hoá
C. Biện pháp tu từ đảo ngữ
D. Biện pháp tu từ nói quá
Lời giải chi tiết:
Đáp án đúng: C. Biện pháp tu từ đảo ngữ
Câu 6: Trong bài thơ, cảnh thiên nhiên và bức tranh sinh hoạt của con người có mối liên hệ như thế nào? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 126)
A. Cảnh thiên nhiên làm nền để tôn lên vẻ đẹp bức tranh sinh hoạt của con người.
B. Cảnh thiên nhiên và bức tranh sinh hoạt hoà điệu với nhau, cùng thể hiện nỗi niềm của nhà thơ.
C. Cảnh thiên nhiên có sắc thái riêng, không liên quan gì đến bức tranh sinh hoạt của con người.
D. Bức tranh sinh hoạt làm nền để tôn lên vẻ đẹp đượm buồn của bức tranh thiên nhiên.
Lời giải chi tiết:
Đáp án đúng: B. Cảnh thiên nhiên và bức tranh sinh hoạt hoà điệu với nhau, cùng thể hiện nỗi niềm của nhà thơ.
TRẢ LỜI CÂU HỎI
Câu 1: Dựa vào đâu để có thể khẳng định Chiều hôm nhớ nhà là một bài thơ trữ tình? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 126)
Lời giải chi tiết:
Dựa vào nhan đề bài thơ, cảnh vật in đậm dấu ấn tâm trạng của con người và lời thổ lộ thâm tình ở hai câu kết của bài thơ.
Câu 2: Những hình ảnh nào trong bài thơ có tác dụng làm nổi bật nhan đề Chiều hôm nhớ nhà? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 126)
Lời giải chi tiết:
Những hình ảnh làm nổi bật nhan đề là:
- Bóng hoàng hôn trên nền trời chiều.
- Những âm thanh (tiếng tù và, tiếng trống dồn) báo hiệu một ngày tàn.
- Sinh hoạt của con người vào thời điểm cuối ngày.
- Người đi trên đường xa đang nhớ về quê nhà và mong muốn có người để cùng chia sẻ nỗi niềm.
Câu 3: Em cảm nhận như thế nào về phong cảnh thiên nhiên và bức tranh sinh hoạt của con người được khắc họa trong bài thơ? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 126)
Lời giải chi tiết:
- Phong cảnh thiên nhiên hiện ra vào buổi chiều tà, không gian khoáng đạt nhưng mang đượm vẻ tiêu sơ, hoang vắng.
- Cảnh sinh hoạt diễn ra vào lúc cuối ngày, nơi trở về là bến xa, thôn vắng. Chủ thể trữ tình - hình ảnh trung tâm của bài thơ – đang bơ vơ trên đường xa vắng và trông về quê nhà với nỗi nhớ nhung.
Câu 4: Tâm trạng của tác giả thể hiện như thế nào trong bài thơ? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 126)
Lời giải chi tiết:
Tâm trạng của tác giả: nỗi niềm cô quạnh, nhớ nhung của một “lữ khách” đang “bước dồn” trên những “dặm liễu” dưới “sương sa”.
Câu 5: Đọc các chú thích trong văn bản, em có nhận xét gì về cách dùng từ ngữ của tác giả? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 126)
Lời giải chi tiết:
Tác giả dùng từ ngữ Hán Việt một cách dày đặc, đây là điểm nổi bật trong cách sử dụng từ ngữ của Bà Huyện Thanh Quan.
II. VIẾT
Đề bài: Hãy viết đoạn văn (khoảng 10 – 15 câu) phân tích cảnh và tình trong bài thơ Chiều hôm nhớ nhà của Bà Huyện Thanh Quan. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 127)
Lời giải chi tiết:
Thơ của Bà Huyện Thanh Quan lúc nào cũng mang đến cho chúng ta nỗi buồn man mác cùng tâm trạng hoài cổ thanh cao đượm sự cô đơn, trống vắng. Tác phẩm “Chiều hôm ấy” là một trong những bài thơ ấy. Hai câu đề khoảng thời gian là trời chiều lờ mờ bóng hoàng hôn, ánh sáng vẫn còn đó nhưng chỉ còn lờ mờ và đêm sắp tới. Tuy câu thơ chỉ giới thiệu thời gian nhưng người đọc như thấy được cả không gian của một vùng quê rộng lớn. Đứng trước thiên nhiên ấy, giữa trời và đất, có một cái gì đó tràn ngập con người nhạy cảm. Buổi chiều là thời gian con người dễ buồn nhất và khoảng thời gian ấy cũng thường xuất hiện trong thơ của bà Huyện Thanh Quan. Con người trong cuộc sống ồn ào, tấp nập nhưng lúc nào đó sẽ muốn trở về với cái bình yên muôn thuở của thiên nhiên, về với chính lòng mình. Âm thanh từ xa truyền đến như một lời thúc giục nhưng vẫn có sự trầm lặng để báo hiệu rằng ngày sắp hết. Thông qua việc lựa chọn thời gian, không khí và âm thanh tác giả cũng đã thể hiện được tâm trạng của mình. Câu thơ với nhịp thơ 2/5 làm cho ta có cảm giác hoạt động con người đang giảm dần và đang dần đi tới kết thúc. Bà Huyện Thanh Quan sử dụng phép đối ở đây rất chuẩn cùng với những từ Hán Việt góp phần tạo nên vẻ trang nhã, cổ kính của hai câu thơ gợi tả này. Trước cảnh thiên nhiên nhiên to lớn thì con người thật nhỏ bé, yếu thế và còn có phần đơn độc. Con đường hiện lên trước mắt tác giả ở hai câu luận đã vẽ ra khung cảnh khoảng đường trước mắt như vô tận. Chim bay mỏi cánh mà vẫn chưa tới nơi, khách bước dồn mà chưa tới chốn. Con đường này là con đường đi hay con đường đời? Những từ ngữ bước dồn, bay mỏi cho thấy tâm trạng chán chường và mỏi mệt của tác giả. Tâm trạng ấy đã dẫn đến hai câu thơ kết, không có ai để tâm sự trời đất thì bao la nhưng vắng lặng, trống trải, khiến tác giả quay về với nội tâm và với lòng buồn sẵn có của mình. Câu kết vừa như một câu cảm thán mà cũng như một câu hỏi. Bài thơ đưa đến cho chúng ta những cảm xúc chân thành, đậm đà trước nét buồn thanh tao và đưa đến cho ta những suy nghĩ sâu xa hơn về con người và xã hội. Bài thơ đã đóng lại nhưng nó còn mở ra và tạo nên một dư âm trong lòng người đọc.
III. NÓI VÀ NGHE
Đề bài: Giữ gìn tiếng nói của cha ông phải chăng cũng là một cách thể hiện lòng yêu nước? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 127)
a. Chuẩn bị nội dung để thảo luận về đề tài trên.
b. Tập luyện thảo luận trên cơ sở các nội dung đã chuẩn bị.
Lời giải chi tiết:
Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thủ tướng Phạm Văn Đồng luôn chú trọng việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, giáo dục nhân dân phải làm cho tiếng nói và chữ viết ngày càng thêm đẹp, thêm phong phú, hiện đại. Nhưng ngày nay trong xu thế hội nhập quốc tế, bên cạnh tiếp thu thì sự trong sáng của tiếng Việt đang bị ảnh hưởng tiêu cực.
Điều đáng quan tâm nhất sự lai căng tiếng nói, chữ viết của nước ngoài ngày một tăng. Ngày càng có nhiều người và nhất là lớp trẻ khi nói thường chen tiếng nước ngoài, chủ yếu là tiếng Anh. Tất nhiên ta không thể phủ nhận rằng với sự phát triển của công nghệ thông tin có một số thuật ngữ chưa có trong tiếng Việt, nên phải dùng những thuật ngữ bằng tiếng nước ngoài khi nói và viết tiếng Việt. Nhưng đáng chê trách vẫn là việc dùng chữ viết nước ngoài thay cho chữ Việt vốn đã có sẵn, đủ nghĩa, dễ hiểu, trong sáng. Có ý kiến nguỵ biện rằng hiện tượng này nên được khuyến khích vì nó là một cách học, thực hành tiếng Anh và là một công cụ không thể thiếu để hội nhập quốc tế. Thực chất nếu muốn thực hành ngoại ngữ, chúng ta hoàn toàn có thể nói, viết hẳn bằng tiếng nước ngoài còn khi nói và viết tiếng Việt thì tránh dùng tiếng lai, trừ trường hợp bất đắc dĩ. Khi nước ta còn thuộc Pháp thói quen dùng chen tiếng Pháp cũng khá phổ biến và còn được gọi là ‘tiếng lai”. Trước Cách mạng tháng Tám 1945 phong trào cứu quốc nâng cao tinh thần dân tộc đã thôi thúc học sinh, sinh viên bỏ cách nói chen tiếng Pháp. Bác Hồ và Thủ tướng Phạm Văn Đồng trước đây thường tự mình nêu gương sáng, thường xuyên nhắc nhở mọi người tránh bệnh nói chữ, sính dùng từ gốc Hán khi có thể diễn đạt bằng tiếng Việt.
Để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt theo tấm gương Bác Hồ, Nhà nước nên có quy định chặt chẽ về việc dùng từ tiếng nước ngoài trong các văn bản, nhất là văn bản chính thức của Nhà nước. Nhà trường cũng cần chú trọng, đẩy mạnh giáo dục học sinh, sinh viên giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Loại trừ đi sự lố bịch trong việc dùng tiếng lai cũng là một cách để thể hiện niềm tự hào và tôn trọng ý thức dân tộc trong ngôn ngữ, góp phần giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.
