BIỆT NGỮ XÃ HỘI
Câu 1: Chỉ ra biệt ngữ xã hội ở những câu sau và cho biết dựa vào đâu em khẳng định như vậy. Hãy giải nghĩa các biệt ngữ đó. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 16)
a. Năm lên sáu, cung thiếu nhi thành phố có cuộc tuyển “gà” khắp các trường tiểu học, tôi cũng được chọn gửi đến lớp năng khiếu.
(Ngô An Kha, Tìm mảnh ghép thiếu)
b. Ôn tập cẩn thận đi em. Em cứ “tủ” như vậy, không trúng đề thì nguy đấy.
Lời giải chi tiết:
a. Biệt ngữ xã hội là: gà.
→ Em dựa vào ngữ nghĩa của câu. “Gà” ở đây không phải là chỉ con vật - một loài gia cầm mà nó được hiểu là người có năng khiếu và được ưu ái.
b. Biệt ngữ xã hội là: tủ.
→ Em dựa vào ngữ nghĩa của câu. Từ “tủ" ở đây không mang nghĩa là đồ dùng để đựng mà nó được hiểu là học chọn lọc những kiến thức quan trọng và cần thiết để làm bài kiểm tra hoặc bài thi.
Câu 2: Vì sao ở câu sau, người kể chuyện phải giải thích cụm từ “đánh một tiếng bạc lớn”? Theo em, tác giả dùng cụm từ đó với mục đích gì? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 16)
Cái việc lơ đễnh rất hữu ý đó, cái chuyện bỏ quên hộp thuốc lào vẫn là một ám hiệu của Cai Xanh dùng tới mỗi lúc đi tìm bạn để “đánh một tiếng bạc lớn” nghĩa là cướp một đám to.
(Nguyễn Tuân, Một đám bất đắc chí)
Lời giải chi tiết:
Người kể phải giải thích cụm từ ấy vì như thế thì người đọc mới có thể hiểu được nội dung câu chuyện. Việc sử dụng như vậy giúp người đọc có thể hiểu được vấn đề và nội dung mà tác giả muốn nói tới, với mục đích tái hiện lại chân thực cách nói năng trong nội bộ một nhóm người mưu toan làm những việc mờ ám mà không muốn để người ngoài biết được.
Câu 3: Nêu tác dụng của việc sử dụng biệt ngữ xã hội (in đậm) trong các trường hợp trên. Đọc tác phẩm văn học, gặp những biệt ngữ như thế, việc đầu tiên cần làm là gì? (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 16)
Trong phóng sự Tôi kéo xe của Tam Lang (viết về những người làm nghề kéo xe chở người thời trước Cách mạng tháng Tám năm 1945), có đoạn hội thoại:
- Mày đã “làm xe” lần nào chưa?
- Bẩm, chúng cháu chưa làm bao giờ cả.
Trong Cạm bẫy người của Vũ Trọng Phụng – một tác phẩm vạch trần trò gian xảo, bịp bợm của những kẻ đánh bạc trước năm 1945 – có câu: Tôi rất lấy làm lạ là vì cứ thấy hai con chim mòng thắng trận, ù tràn đi mà nhà đi săn kia đã phí gần hai mươi viên đạn.
Lời giải chi tiết:
- Việc sử dụng các biệt ngữ xã hội (in đậm) giúp người đọc dễ dàng hiểu được bối cảnh xã hội thu nhỏ của một nhóm người cụ thể như “người lao động, người nông dân” và hình dung ra được cuộc sống của họ diễn ra như thế nào. Qua đó những dòng văn hiện lên sẽ sinh động hơn, lôi cuốn người đọc hơn vào bối cảnh câu chuyện và những gì nhân vật đã trải qua.
- Việc đầu tiên ta phải làm đó là tìm hiểu ngữ cảnh để xác định xem biệt ngữ đó thuộc về lớp người nào và bối cảnh nào.
Câu 4: Chỉ ra biệt ngữ xã hội trong các đoạn hội thoại sau và nhận xét về việc sử dụng biệt ngữ của người nói. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 17)
a. – Cậu ấy là bạn con đấy à?
- Đúng rồi, bố. Nó lầy quá bố nhỉ?
b. – Nam, dạo này tớ thấy Hoàng buồn buồn, ít nói. Cậu có biết vì sao không?
- Tớ cũng hem biết vì sao cậu ơi.
Lời giải chi tiết:
a. Biệt ngữ xã hội là: lầy
→ Nếu đặt nó trong ngữ cảnh khác như nói với bạn bè một cách suồng sã thì “lầy" được sử dụng với nghĩa lôi thôi, nhếch nhác, chơi không đẹp nhưng đặt vào ngữ cảnh này đó là khi nói với bố thì từ “lầy” hoàn toàn không phù hợp.
b. Biệt ngữ xã hội là: hem.
→ Nó có nghĩa là “không", từ “hem" được nói theo cách của lớp trẻ hiện nay, tuy nhiên trong trường này thì biệt ngữ được dùng cũng không quá phù hợp vì người hỏi đang cần một câu trả lời nghiêm túc.
