BIỆN PHÁP TU TỪ
Câu 1: Chỉ ra câu thơ, câu văn có sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ trong các trường hợp sau. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 45)
a. Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
(Trần Tế Xương, Thương vợ)
b. Xóm làng xanh mát bóng cây,
Sông xa trắng cánh buồm bay lưng trời.
(Trần Đăng Khoa, Quê em)
c. Chị Dậu về đến đầu nhà đã nghe tiếng khóc khàn khàn của hai đứa trẻ. Sấp ngửa, chị chạy vào cổng, quẳng cả rổ mẹt, mê nón xuống sân, rồi vội vàng chị vào trong nhà.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Lời giải chi tiết:
a. Cả hai câu thơ đều sử dụng biện pháp đảo ngữ “lặn lội thân cò, eo sèo mặt nước”.
b. Cả hai câu thơ đều sử dụng biện pháp đảo ngữ “xanh mát bóng cây, trắng cánh buồm bay”.
c. Câu văn thứ hai sử dụng biện pháp đảo ngử “sấp ngửa, chị chạy vào cổng; vội vàng chị vào trong nhà”.
Câu 2: Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 45)
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
(Bà Huyện Thanh Quan, Qua Đèo Ngang)
a. Chỉ ra các câu thơ sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ trong đoạn thơ.
b. Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ đảo ngữ trong từng câu thơ.
Lời giải chi tiết:
a. Tất cả các câu đều sử dụng biện pháp đảo ngữ.
b. Tác dụng:
- Câu 1: Từ “lom khom” theo trật tự ngữ pháp thông thường của tiếng Việt thì phải đứng sau cụm từ “tiều vài chú” và từ “tiều” phải đặt sau từ “vài chú”. Nhưng tác giả đã sử dụng biện pháp đảo ngữ để nhấn mạnh tư thế và hình dáng nhỏ bé của con người từ đó làm nổi bật lên khung cảnh hùng vĩ và sự hiểm trở của Đèo Ngang.
- Câu 2: Từ “lác đác" theo trật tự ngữ pháp thông thường của tiếng Việt thì nó phải đứng sau sau cụm từ “chợ mấy nhà” và từ “chợ” phải được đặt sau từ “mấy nhà". Nhưng tác giả đã sử dụng biện pháp đảo ngữ để nhấn mạnh số lượng ít ỏi cùng sự thưa thớt của những ngôi nhà từ đó gợi lên không khí vắng vẻ và hoang sơ của núi rừng.
- Câu 3 + 4: Tác gỉa đã đảo ngược từ “nhớ nước”, “đau lòng”, “thương nhà”, “mỏi miệng” để thể hiện nỗi niềm hoài cổ – nhớ tiếc về quá khứ vàng son đã trôi qua cùng tâm trạng hoài hương – nhớ gia đình, nhớ quê hương.
Câu 3: Nêu tác dụng của biện pháp tu từ đảo ngữ trong các đoạn thơ sau. (SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 1 - trang 46)
a. Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy
Mất ổ bầy chim dáo dác bay.
(Nguyễn Đình Chiểu, Chạy giặc)
b. Con đê cát đỏ cỏ viền
Leng keng nhạc ngựa ngược lên chợ Gò.
(Hoàng Tố Nguyên, Gò Me)
c. Ngày hôm sau ồn ào trên bến đỗ
Khắp dân làng tấp nập đón ghe về.
(Tế Hanh, Quê hương)
Lời giải chi tiết:
a. Các từ “bỏ nhà, lơ xơ, mất ổ, dáo dác” được đảo vị trí nhằm nhấn mạnh tình cảnh bơ vơ, tan tác cùng tâm trạng hoang mang, sợ hãu của con người và vạn vật khi chiến tranh bất ngờ ập đến. Đồng thời thể hiện nỗi buồn, nỗi xót thương, đau đớn trước cảnh nước mất, nhà tan, nhân dân lầm than.
b. Từ “leng keng" được đảo vị trí để gợi ấn tượng về những âm thanh rộn rã, tươi vui của tiếng nhạc ngựa đồng thời thể hiện niềm vui trước nhịp sống bình yên và thân thuộc của quê hương.
c. Các từ “ồn ào”, tấp nập” được đảo vị trí nhằm nhấn mạnh không khí đông vui cùng nhịp sống sôi động nơi làng chài khi đón những con thuyền đầy ắp cá và bình yên trở về sau chuyến ra khơi.
