I. NGHĨA CỦA TỪ NGỮ
Câu 1: Em có nhận xét gì về cách dùng từ gặp trong nhan đề bài thơ Gặp lá cơm nếp? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 47)
Lời giải chi tiết:
Cách dùng từ trong nhan đề “Gặp lá cơm nếp” khá hợp lí. Từ gặp cho ta thấy việc chủ thể trữ tình trông thấy lá cơm nếp là một chuyện tình cờ, nếu sử dụng từ “bắt gặp” hay “phát hiện” thì số tiếng của nhan đề sẽ bị thay đổi không tạo được nhạc tính và chất thơ.
Câu 2: Nêu cách hiểu của em về cụm từ thơm suốt đường con trong khổ thơ sau: (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 47)
Mẹ ở đâu, chiều nay
Nhặt lá về đun bếp
Phải mẹ thổi cơm nếp
Mà thơm suốt đường con.
Lời giải chi tiết:
Cụm từ “Thơm suốt đường con”: thơm là chỉ mùi vị dễ chịu có sự lan toả. Cụm từ này có nghĩa là hương vị, mùi xôi của mẹ - mùi vị của quê hương luôn thường trực trong người con xa quê dù cho con có đi phương trời nào thì hương vị ấy mãi mãi không bao giờ phai nhạt.
Câu 3: Ta thường gặp những cụm từ như mùi vị thức ăn, mùi vị trái chín, mùi vị của nước giải khát,... Nghĩa cả mùi vị trong những trường hợp đó có giống với nghĩa của mùi vị trong cụm từ mùi vị quê hương hay không? Vì sao? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 47)
Lời giải chi tiết:
Nghĩa của “mùi vị” trong những trường hợp trên không giống với “mùi vị” trong cụm từ “mùi vị quê hương” vì “mùi vị” trong những trường hợp trên có thể xác định được rõ ràng nhưng “mùi vị quê hương” không thể xác định được mà nó nằm sâu trong tâm thức của mỗi người.
Câu 4: Nêu nhận xét về cách kết hợp giữa các từ trong hai dòng thơ Mẹ già và đất nước/ Chia đều nỗi nhớ thương. Theo em, hiệu quả của cách kết hợp đó là gì? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 47)
Lời giải chi tiết:
- Mẹ già được đặt cạnh đất nước cho thấy vai trò to lớn của mẹ cùng tình yêu thương vô bờ của người con dành cho mẹ.
- “Nỗi nhớ thương” là phần bên trong con người, nó thuộc về tâm tư tình cảm của con người. “Nỗi nhớ thương” ấy không thể cân đo đong đếm được ấy vậy mà nó lại được kết hợp với từ “chia đều”.
⇒ Cách kết hợp từ độc đáo đó giúp người đọc dễ dàng thấy được tình cảm của tác giả dành cho mẹ rộng lớn đến nhường nào, yêu mẹ thương mẹ cũng giống như yêu quê hương đất nước.
II. BIỆN PHÁP TU TỪ
Câu 5: Chỉ ra các biện pháp tu từ trong những câu sau và nêu tác dụng: (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 47)
a. Mỗi lần gió về lại cảm giác mình mất một cái gì đó không rõ ràng, không giải thích được, như ai đó đuổi theo đằng sau, tôi gấp rãi ăn, gấp rãi nói, gấp rãi cười, gấp rãi khi ngày bắt đầu rụng xuống.
b. Thoạt đầu, âm thanh ấy sẽ sàng từng giọt tính tang, thoảng và e dè, như ai đó đứng đằng xa ngoắc tay nhẹ một cái, như đang ngại ngần không biết người xưa có còn nhớ ta không.
Lời giải chi tiết:
a. Biện pháp tu từ trong câu là:
- So sánh “mất một cái gì đó… như ai đó đuổi theo đằng sau” → Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho câu văn.
- Điệp từ “không”, “gấp rãi” → Nhấn mạnh, tạo ấn tượng, gợi liên tưởng cùng cảm xúc và tạo nhịp điệu cho câu văn.
- Nói giảm nói tránh “ngày bắt đầu rụng xuống” → Giúp câu văn trở nên có hồn và có ấn tượng hơn giảm cảm giác mất mát vì một ngày sắp qua.
b. Biện pháp tu từ trong câu là:
- Chuyển đổi cảm giác ““âm thanh ấy sẽ sàng từng giọt” → Tạo ấn tượng cho người đọc và giúp câu văn trở nên có hồn hơn đồng thời tạo ấn tượng về sự tinh tế của tác giả khi cảm nhận âm thanh gió mùa về.
- So sánh “âm thanh ấy….như ai đó đứng đằng xa…như đang ngại ngần” → Tăng sức gợi hình và gợi cảm cho câu.
Câu 6: Trong những câu sau, biện pháp tu từ nhân hóa mang lại hiệu quả gì? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 47)
a. Trời lúc nào cũng mát liu riu, nắng thức rất trễ, tầm tám giờ sáng mới thấy mặt trời ngai ngái lơi lơi, nắng không ra vàng không ra trắng, mây cụm lại rồi rã từng chùm trên đầu.
b. Để rồi một sớm mai, bỗng nghe hơi thở gió rất gần.
Lời giải chi tiết:
Biện pháp nhân hoá giúp sự vật trở nên gần gũi, sinh động và có hồn hơn.
