I. NGỮ CẢNH VÀ NGHĨA CỦA TỪ TRONG NGỮ CẢNH
Câu 1: Giải thích nghĩa của các từ in đậm trong những dòng thơ sau: (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 92)
a. Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy bên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ.
b. Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
c. Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa.
Lời giải chi tiết:
a. "Lộc giắt đầy trên lưng" không chỉ là để chỉ những lớp ngụy trang hay những chồi non giắt trên lưng người chiến sĩ mà nó còn thể hiện niềm tin niềm lạc quan của người lính vào những cuộc chiến ở phía trước.
- "Lộc trải dài nương mạ" không chỉ nói đến những mạ cây người nông dân gieo trồng trên cánh đồng mà nó còn thể hiện niềm lạc quan vào mùa màng bội thu, vào sự hứng khởi của người nông dân khi bắt đầu mùa vụ để có thể có mùa màng bội thu và trở thành hậu phương vững chắc cho tiền tuyến.
⇒ Từ “lộc” không chỉ mang nghĩa gốc mà nó còn mang nghĩa chuyển gắn với lực lượng chiến đấu và sản xuất.
b. Từ “đi" mang nghĩa chuyển thể hiện chí khí quyết tâm và niềm tin sắt đá của dân tộc để xây dựng lên một Việt Nam "dân giàu, nước mạnh”. Đồng thời ngợi ca đất nước trường tồn, tráng lệ và đất nước đang hướng về một tương lai tươi sáng thể hiện niềm tin vào một tương lai rạng ngời của dân tộc Việt Nam.
c. Từ “làm" mang nghĩa chuyển thể hiện ước nguyện chân thành và tha thiết của tác giả đó là muốn cống hiến cho đời một cách âm thầm.
Câu 2: Từ giọt trong đoạn thơ sau có nhiều cách hiểu khác nhau. Có người cho là giọt sương, người cho là giọt mưa xuân và có người cho là "giọt âm thanh" tiếng chim. Theo em, trong ngữ cảnh này, có thể chọn cách hiểu nào? Vì sao? (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 93)
Ơi, con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Lời giải chi tiết:
Theo em trong ngữ cảnh này thì "Giọt long lanh" có thể hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau, dù có hiểu theo nghĩa nào thì đây cũng là biện pháp tu từ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
- Tiếng chim là âm thanh (thính giác) chuyển thành hình khối (thị giác), từng giọt long lanh, có màu sắc và có thể cảm nhận bằng xúc giác. Câu thơ đã gợi ra cảm xúc say mê và ngây ngất của tác giả trước cảnh trời xứ Huế và mùa xuân và thể hiện mong muốn muốn được hòa nhập cùng thiên nhiên đất trời giữa mùa đông lạnh giá khiến ta vô cùng khâm phục.
II. BIỆN PHÁP TU TỪ
Câu 3: Theo em, trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, biện pháp tu từ nào có vị trí nổi bật nhất? Hãy cho biết tác dụng của việc sử dụng biện pháp tu từ đó. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 93)
Lời giải chi tiết:
Theo em biện pháp nổi bật nhất trong bài thơ đó là biện pháp tu từ ẩn dụ.
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác chỉ giọt âm thanh của tiếng chim (Giọt long lanh rơi).
- “Lộc” tượng trưng cho vẻ đẹp của mùa xuân và sức sống mãnh liệt của đất nước. Người lính thì khoác “lộc" trên lưng để ngụy trang và mang theo sức sống của mùa xuân, sức mạnh của dân tộc để bảo vệ Tổ quốc. Còn người nông dân thì đem sức lao động cần cù, nhỏ giọt mồ hôi để làm nên màu xanh của ruộng đồng.
⇒ Sử dụng biện pháp ẩn dụ đã giúp bài thơ trở nên sinh động và dễ đi vào lòng người đọc.
