[SOẠN BÀI] VIẾT BÀI VĂN PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM NHÂN VẬT

I. ĐỊNH HƯỚNG

a. Phân tích đặc điểm nhân vật là giới thiệu, miêu tả và nêu lên nhận xét về những nét tiêu biểu của một nhân vật như: lai lịch, xuất thân, hình dáng bên ngoài, những suy nghĩ, lời nói, hành động, việc làm,… của nhân vật. Chẳng hạn đoạn văn sau đây:

“... Ông Hai bán rắn – tia nuôi An – trốn tù, đón vợ rồi bỏ vào rừng U Minh. Một con thuyền nhỏ, hai vợ chồng, thằng con trai và con chó Luốc đi lang thang kiếm sống bằng đủ thứ nghề: câu rắn, lấy mật, săn cá sấu,… Gương mặt ông khoáng đạt rất dễ mến. Làn da mặt như người trẻ, chỉ ở đôi khóe mắt và trên vầng trán cao là có xếp mấy đường nhăn…Đôi mắt to, sáng quắc, núp dưới cặp chân mày rậm đen…Mấy nét thôi, nhưng hiện ra cái vẻ phóng khoáng tự tin của một đời sống tự do và từng trải” (Theo Bùi Hồng)

Trong đoạn trích trên, người viết vừa giới thiệu các đặc điểm của nhân vật (lai lịch, xuất thân, hình dáng bên ngoài, hành động, việc làm,…) vừa kết hợp nêu lên các nhận xét về nhân vật ấy (“Gương mặt ông khoáng đạt rất dễ mến.”, “Mấy nét thôi, nhưng hiện ra cái vẻ phóng khoáng, tự tin của một đời sống tự do và từng trải”)

b. Để viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật, các em cần chú ý:

  • Lựa chọn nhân vật sẽ phân tích trong tác phẩm văn học
  • Đọc kĩ tác phẩm viết về nhân vật đó
  • Ghi chép các chi tiết về nhân vật (lai lịch, hình dáng, nhưng suy nghĩ , lời nói, hành động, việc làm,…)
  • Nhân xét, đánh giá về nhân vật.
  • Lập dàn ý và viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật theo dàn ý đã lập.

II. THỰC HÀNH

Bài tập: Viết bài văn phân tích nhân vật Võ Tòng trong đoạn trích “Người đàn ông cô độc giữa rừng" (trích tiểu thuyết “Đất rừng phương Nam”) của nhà văn Đoàn Giỏi. (SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1 - trang 94)

a. Chuẩn bị

  • Xem lại nội dung đọc hiểu văn bản “Người đàn ông cô độc giữa rừng” (Bài 1).
  • Xem mục Định hướng nêu trên để nắm vững các yêu cầu về viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật 
  • Ghi chép về nhân vật Võ Tòng theo yêu cầu của bài văn phân tích đặc điểm nhân vật.

b. Tìm ý và lập dàn ý:

- Mở bài: Giới thiệu khái quát về nhân vật Võ Tòng (Đó là nhân vật trong tác phẩm nào, của ai?)

- Thân bài: Phân tích và làm sáng tỏ đặc điểm nhân vật Võ Tòng qua các phương diện:

  • Lai lịch: Chú tên là gì, quê ở đâu cũng không rõ. Võ Tòng là tên mọi người gọi chú từ một sự tích trong truyện Tàu.
  • Ngoại hình: Hai hố mắt sâu hoắm và từ trong đáy hố sâu thẳm đó, một cặp tròng mắt trắng dã, long qua, long lại, sắc như dao,…
  • Lời truyền tụng: Ra tù, Võ Tòng không trả thù kẻ phá hoại gia đình mình, chỉ kêu trời một tiếng, cười nhạt rồi bỏ vào rừng sinh sống.

- Hành động và việc làm:

  • Nhận xét về nhân vật Võ Tòng: Trình bày những suy nghĩ, cảm xúc của em về các đặc điểm đã phân tích về nhân vật Võ Tòng.

- Kết bài: Nêu đánh giá khái quát về nhân vật Võ Tòng (Đó là một con người như thế nào?)

  • Liên hệ với những con người Nam Bộ bình thường, giản dị mà anh dũng, bất khuất trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, từ đó rút ra bài học cho mình và thế hệ trẻ hôm nay.

c. Viết 

- Dựa vào dàn ý đã lập, thực hành viết với những yêu cầu khác nhau:

  • Luyện tập viết đoạn mở bài và kết bài
  • Viết đoạn văn phân tích một đặc điểm nào đó của nhân vật Võ Tòng
  • Viết đoạn văn phân tích toàn bộ các đặc điểm của nhân vật Võ Tòng

- Trong khi viết, bám sát vào những chi tiết (lời nói, hành động, suy nghĩ,... của nhân vật) và những nhận xét của nhân vật khác về Võ Tòng. Người viết có thể nêu lên những suy nghĩ, cảm xúc của mình về nhân vật được phân tích.

Lời giải chi tiết:

Tác phẩm và nhân vật mà em ấn tượng nhất trong chương trình Ngữ Văn đó là Người đàn ông cô độc giữa rừng - Võ Tòng. 

Không một ai biết chú Võ Tòng tên thật là gì, quê ở đâu? Người ta chỉ biết chú là Võ Tòng sau khi hú giết chết một con hổ chúa hung bạo. Hai hố mắt chú sâu hoắm và từ trong đáy hố sâu thẳm đó là một cặp tròng mắt trắng dã, long qua, long lại, sắc như dao. Võ Tòng thường cởi trần, mặc chiếc quần kaki còn mới nhưng xem như chiếc quần đã lâu không giặt của lính Pháp và có những sáu túi. Bên hông chú thường đem một lưỡi lê lủng lẳng nằm gọn trong vỏ sắt. Võ Tòng có ngoại hình phóng khoáng thể hiện lên sự mạnh mẽ và gan dạ. 

Cuộc đời chú thật bất hạnh khi phải chịu đựng nỗi oan ức thê thảm đã đẩy chú vào ngục tù. Trước khi vào tù Võ Tòng có một gia đình đàng hoàng, có một người vợ xinh xắn. Khi vợ mang thai đứa đầu lòng vì thèm ăn măng nên chú bèn xách dao đến bụi tre đình làng xắn một mụi măng. Khi về đi qua bờ tre nhà tên địa chủ Võ Tòng bị tên địa chủ vu vạ cho là ăn trộm. Chú cãi lại và đánh nhau với tên địa chủ sau đó tự lên nhà việc nộp mình. Sau khi ra tù thì vợ chú đã làm vợ lẽ cho tên địa chủ, đứa con trai độc nhất chưa biết mặt cũng chết từ khi chú vào tù. Chú không tìm tên địa chủ để trả thù mà bỏ làng vào rừng sinh sống 

Võ Tòng là một người mạnh mẽ, gan dạ và có tinh thần yêu nước sâu sắc. Điều đó được thể hiện thông qua cuộc chiến với con hổ chúa, khi đánh nhau với tên địa chủ và dũng cảm ra nhà việc nhận tội. Và cả hành động sẵn sàng làm nỏ tẩm thuốc cho ông Hai để bắn quân giặc. Võ Tòng là một nhân vật tiêu biểu cho những người dân Nam Bộ, phóng khoáng, mạnh mẽ, gan dạ và có một tinh thần yêu nước nồng nàn, da diết.

d. Kiểm tra và chỉnh sửa

- Kiểm tra lại đoạn văn và bài văn đã viết, phát hiện các lỗi về nội dung (thiếu ý, trùng lặp ý,…) và hình thức (chính tả, ngữ pháp, liên kết câu,…).

- Xác định những chỗ mắc lỗi và nêu cách sửa chữa.